اصول و روش ترجمه قراردادهای بین المللی به زبان ساده

ترجمه قراردادهای بین‌المللی یکی از مهم‌ترین و خاص‌ترین خدمات ترجمه است. اگرچه در هر ترجمه‌ای مترجم موظف به امانت‌داری و برگردان صحیح متن از زبان مبداء به مقصد است، اهمیت این مسئله در متن‌های حقوقی دوچندان می‌شود. به‌طور کلی در مذاکرات بین‌المللی، «زبان» نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. هر کلمه بار مفهومی و حقوقی خاصی دارد که ممکن است با مفهوم لغوی آن دقیقاً منطبق نباشد. در چنین شرایطی، یک اشتباه در ترجمه‌ می‌تواند خسارت مالی و حقوقی زیادی برای یکی از طرفین ایجاد کند. به همین دلیل، این سرویس با ترجمه‌ متن عادی یا حتی تخصصی علمی تفاوت‌هایی دارد. در این مطلب به برخی موارد که باید در ترجمه قراردادهای بین‌المللی رعایت شود اشاره خواهیم کرد.

تفاوت ترجمه قراردادهای بین المللی با ترجمه متن

تفاوت ترجمه متن‌های حقوقی با متن‌های عادی در وابستگی حقوق به فرهنگ نهفته است. در یک متن حقوقی از اصطلاحاتی استفاده می‌شود که در چارچوب نظام حقوقی کشور مبداء جاری هستند. این یعنی که علاوه بر بحث‌های زبانی، اصطلاحات و مفاد نظام‌های حقوقی نیز باعث می‌شوند ترجمه‌ متن‌های حقوقی بسیار پیچیده باشد. نکته مهم‌تر اینکه، در متن‌های حقوقی کوچک‌ترین خطایی مجاز نیست، چرا که یک ابهام یا خطا ممکن است باعث شود سند حقوقی از اعتبار ساقط شود یا انواع مشکلات مالی و حقوقی برای طرفین قرارداد به‌وجود بیاید.

نکات زبانی زیر باید در ترجمه‌ انگلیسی به فارسی متن‌های حقوقی در نظر گرفته شوند و در ترجمه متن‌های عادی ممکن است رعایت آنها ضروری نباشد:

• ساختار و فرمت متن اصلی باید حفظ شود.
• در سراسر متن ترجمه باید وحدت اصطلاحات حفظ شود.
• لحن ترجمه باید رسمی باشد و از به‌کاربردن کلمات عاطفی یا کلماتی که بار شخصی دارند اجتناب شود.
• مترجم باید اطمینان حاصل کند که استدلال‌ها و اصطلاحات به‌کار رفته در متن ترجمه از لحاظ قانونی معتبرند.

مترجم متن‌های حقوقی

در کشورهای مختلف قوانین متفاوتی برای مترجمینی که مجاز به ترجمه‌ متن‌های حقوقی هستند وجود دارد. در برخی کشورها، مترجم باید در زمینه بازرگانی و ترجمه حقوقی مدرک داشته باشد. در برخی کشورها نیز، مانند هلند، سوئد، و اسپانیا، مترجمان باید سوگند امانت‌داری خورده باشند. علاوه بر این، دانش و توانایی مترجمین حقوقی به‌طور مرتب مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. معمولاً کار ترجمه قراردادهای بین‌المللی، مانند هر متن حقوقی دیگر، به متخصصین موضوعی (Subject Matter Experts) (SMEها) سپرده می‌شود. متخصص موضوعی فردی است با دانش عمیق از اصطلاحات خاص و توجه به جزئیات که در زمینه‌ صنعت یا حوزه مرتبط با قرارداد از اطلاعات و تجربه کافی برخوردار است.

امانت داری قراردادهای بین المللی مهم ترین اصل ترجمه قرارداد

وقتی از ترجمه متن‌های حقوقی صحبت می‌کنیم، امانت‌داری به دو شکل مطرح می‌شود. اول، امانت‌داری در برگردان جملات زمان مبداء به مقصد و دوم امانت در انتقال اطلاعات. امانت‌داری در برگردان جملات با انتخاب مترجمی که دانش کافی از حقوق دو کشور و زمینه‌ موضوعی قرارداد داشته باشد تأمین می‌شود. اما حفظ امانت در انتقال اطلاعات موضوعی است خاص متن‌های حقوقی که در متن‌های دیگر اهمیت چندانی ندارد. بخش مهمی از هر قرارداد مربوط به تعریف مشخصات طرفین است که در اعتبار حقوقی آن قرارداد نقش به‌سزایی دارد. لذا، مترجم باید در ترجمه این قسمت دقتی دوچندان داشته باشد. کافی است املای نام یکی از طرفین مطابق با مدارک شناسایی فرد نباشد یا مشخصات کسب و کاری که یکی از طرفین قرارداد است با مشخصات آن کسب و کار در اساسنامه رسمی مغایرت داشته باشد تا قرارداد از درجه اعتبار ساقط شود. برای این منظور، مترجم باید هنگام پذیرش ترجمه اسناد و قراردادها اطلاعات مربوط به مشخصات طرفین قرارداد را به زبان مقصد تهیه کند.

مشکلات پیش روی ترجمه قراردادهای بین‌المللی

۱) تفاوت نظام‌های حقوقی کشورها

نظام‌های حقوقی کشورهای مختلف با هم تفاوت‌های زیادی دارند که به تفاوت در محتوای اسناد (از جمله قراردادها) منجر می‌شود. این تفاوت‌ها بستری برای ایجاد ابهام در ترجمه هستند. اگرچه موسسات بین‌المللی معمولاً خدمات مناسبی برای ترجمه‌ متن‌های حقوقی ارائه می‌دهند، باز هم هر مترجم باید تفاوت‌ها و شباهت‌های استانداردها و اصطلاحات را در دو زبان مختلف بداند. متخصص موضوعی باید بداند که برخی اصطلاحات در زبان مبداء فاقد معادل یا دارای چندین معادل هستند و باید قادر باشد کاربرد صحیح اصطلاح را بر اساس زمینه تشخیص دهد. مترجمی که دانش کافی از اصطلاحات تخصصی نداشته باشد به‌سادگی ممکن است متن مبهمی را تولید کند که به نوبه خود به اختلافاتی میان طرفین قرارداد منجر شود.

۲) تکامل قوانین و تغییر نظام‌ها

علاوه بر تفاوت‌ها، نظام‌های حقوقی در هر کشوری به‌طور مداوم تغییر می‌کنند و به‌روز می‌شوند. دستورالعملی که تا دیروز کاربرد داشته امروز ممکن است با قانون مغایرت داشته باشد. از این رو، مترجمان همواره باید در جریان تغییرات باشند که یعنی باید به‌طور مرتب اخبار رخدادهای حقوقی را در هر دو کشور دنبال کنند. یک روش برای حل این مشکل این است که مترجم عضوی از یک سازمان حرفه‌ای باشد تا با دسترسی به مجلات و نشریات حقوقی در جریان تغییرات قرار بگیرد.

۳) زبان خاص حقوق

در متن‌های حقوقی از زبان خاصی استفاده می‌شود. زبانی پر از اصطلاحاتی که حتی ممکن است افراد بومی آنها را درک نکنند. از سوی دیگر، دایره واژگان در متن‌های حقوقی بسیار سختگیرانه است و انعطاف‌پذیری چندانی ندارد، به‌طوری که اگر قاضی یا وکیل متوجه شوند در متن ترجمه قرارداد از کلمات درستی استفاده نشده است، ممکن است آن متن کاملاً از درجه‌ اعتبار ساقط شود. ترجمه حقوقی قراردادهای بین‌المللی فضای خلاقیت چندانی در اختیار مترجم قرار نمی‌دهد. بهترین راه برای کنارآمدن با این مشکل کار با لغتنامه‌ها و داشتن حافظه ترجمه قدرتمند است.

۴) دستور زبان و سجاوندی

دشوارترین بخش در ترجمه قراردادهای بین‌المللی دستور زبان آنهاست. بیشتر متن‌های حقوقی از «زبان چوبی» (wooden language) استفاده می‌کنند که نوعی استفاده‌ پرابهام از کلمات پرطمطراق است و خواندن را دشوار می‌کند. در اینگونه متن‌ها از جملات پیچیده، افعال مجهول، و مقدار زیادی ویرگول و نقطه‌ویرگول استفاده می‌شود. قوانین سجاوندی نیز همگانی نیست که درک مطلب نوشته‌شده را بسیار دشوار می‌کند. بدتر از همه اینکه، متن ترجمه باید در ساختار و فرمت از متن مبداء پیروی کند. این یعنی که مترجم خیلی ساده ممکن است بدون اینکه بداند با تغییر یک ویرگول یا نقطه مفاهیم را تغییر دهد.

۵) ترجمه ماشینی

در ترجمه قراردادهای بین‌المللی نمی‌توان از ترجمه ماشینی استفاده کرد چون تنها مترجم انسانی قادر است پیچیدگی ناشی از تفاوت دو نظام حقوقی متفاوت را در نظر بگیرد. در مواردی ممکن است اصطلاح حقوقی به‌کار رفته در زبان مبداء معادل دقیقی در زبان مقصد نداشته باشد. در چنین مواردی، باید از معادل مفهومی استفاده شود که مترجم ماشینی قادر به انجام آن نیست. به این ترتیب، ترجمه‌ قراردادهای بین‌المللی باید به‌طور کامل توسط انسان انجام شود.

۶) مهلت‌های زمانی سختگیرانه

ترجمه تخصصی قراردادهای بین‌المللی زمان‌بر است، چرا که باید با دقت زیادی انجام شود. از سوی دیگر، معمولاً قراردادها باید در زمان مشخصی حاضر شوند تا زمانبندی انجام پروژه دچار مشکل نشود. هرگونه تأخیر در تحویل ترجمه می‌تواند باعث شروع رشته‌ای از اتفاقات دومینووار شود که در نهایت به ضرری برای یکی از طرفین قرارداد منجر خواهد شد.

۷) حفظ محرمانگی

بیشتر متن‌های حقوقی با میزانی از محرمانگی همراه هستند. قراردادهای بین‌المللی نیز از این مسئله مستثنا نیستند. به جز مذاکره‌کنندگان و دست‌اندرکاران تهیه‌ قرارداد، مترجم تنها فرد دیگری است که به متن کامل قرارداد دسترسی دارد. این مسئله چالشی را پیش روی طرفین معامله برای یافتن مترجمی که علاوه بر برخورداری از دانش کافی و امانت‌داری در ترجمه از لحاظ اخلاقی قابل اعتماد باشد قرار می‌دهد. انتخاب موسسه یا مترجم امین مسئله‌ای است که در هر کسب و کاری که با مشتریان و کارفرمایان خارجی سر و کار دارد باید با جدیت انجام شود.

نتیجه‌گیری

ترجمه متون حقوقی و ترجمه اسناد تجاری از مهم‌ترین و پردرآمدترین شاخه‌های ترجمه در جهان هستند. مهمترین زبان‌های ترجمه اسناد تجاری در ایران ترجمه انگلیسی به فارسی و ترجمه عربی به فارسی است.  مراجعه به یک مرکز تخصصی ترجمه راهگشای مشکلات ناشی از اشتباهات در این زمینه از ترجمه خواهد بود.