تاریخ زبان روسی (که به عنوان روسی کبیر هم شناخته می شود.) را می توان به طور خلاصه به چهار دوره زیر تقسیم نمود:

  • از ابتدا تا دوره کیِف و اضمحلال رژیم فئودالی
  • دوران مسکو (قرن های 15 تا 17 میلادی)
  • دوران امپراطوری (قرن های 18 و 19 میلادی)
  • دوره شوروی و بعد از آن (قرن بیستم تا کنون)

باید توجه کرد که به دلیل کمبود بیش از آثار مکتوب تا قبل از قرن هفدهم میلادی، مطالعه زبان روسی در این دوره تاریخی به سادگی امکان پذیر نیست. چرا که در آن دوران بیشتر متون باارزش فرهنگی و مذهبی به زبان اسلاوی کلیسایی نوشته می شدند. به هر حال اما زبان روسی در بین عامه مردم رواج داشت و متونی که به زبان اسلاوی کلیسایی نوشته می شد، لازم بود که برای فهم عموم به زبان روسی برگردانده شود. به تدریج نیاز به نوشتن به زبان روسی بیشتر آشکار گردید. قدیمی ترین نسخه ای که بخشی از آن به زبان روسی نوشته شده، از قرن یازدهم به جا مانده است. نگارش مکتوبات به زبان های هم خانواده زبان روسی در قرن های بعد اتفاق افتاد: زبان اکراینی از قرن سیزدهم  به نگارش درآمد و از زبان روسی متمایز گردید. و زبان بلاروسی از قرن شانزدهم به بعد مکتوب گردید و نوشته هایی چند به زبان بلاروسی از همان دوران به جا مانده است.

قرن هجدهم زمانی بود که تزار روسیه، پطر کبیر بر خود لازم دید تا تمدنی نظیر کشورهای اروپایی بر کشور روسیه حاکم کند. به تبع این سیاست، زبان روسی نیز تحت تاثیر زبان های اروپائی قرار گرفت و کلماتی از فرهنگ غرب وارد دایره لغات روسی گردید. پطر کبیر اولین کسی بود که در اوایل قرن نوزدهم دستور داد خط سیریلیک، ساده سازی شده و به عنوان الفبای زبان روسی به کار رود. به این ترتیب اولین کتاب دستور زبان روسی در سال 1755 و اولین فرهنگ واژگان روسی در سال 1783 به نگارش درآمد.

 

پطر کبیر اولین پادشاهی که دستور قانونمند کردن زبان روسی را داد

 

به سبب پیگیری کاترین کبیر جانشین پطر و به مدد نبوغ نویسندگان بزرگی مثل الکساندر پوشکین زبان روسی کم کم راه غنا را در پیش گرفت و در عین تاثیر پذیری، از سلطه زبان اسلاوی قدیم بیرون آمد. زبان روسی جدید بر اساس لهجه نواحی شهر مسکو بنا شده که از قرن پانزدهم به عنوان پایتخت فرهنگی روسیه شناخته می شود.

به طور یقین اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، دوران اوج زبان و ادبیات روسی است. ادبیات این عصر طلائی در تعارض با حکومت مطلقه تزاری بوده و عموما در قالبی واقع گرا روایت می گردید و نویسندگان این دوره نسبت به مشکلات اجتماعی نگاهی دلسوزانه و سرشار از همدردی داشتند. ایوان تورگینف، لئو تولستوی، فئودور داستایوسکی و آنتوان چخوف چهار ستون اصلی عمارت رفیع عصر طلائی زبان روسی هستند. بعد از انقلاب کمونیستی روسیه در سال 1917 تغییرات بسیاری در زبان روسی اعمال گردید و استاندارد سازی مجدد در قواعد و آئین نگارش باعث شد که آموختن آن از قبل ساده تر و برای بیان مطالب علمی مناسب تر گردد. هر چند کشور روسیه در دویست سال اخیر شاهد تغییرات فراوانی در سیاست و روش کشورداری خود بوده است، زبان و ادبیات روسیه نقش ثابت خود را به عنوان عامل پیوند دهنده ملت روسیه و ارائه دهنده فرهنگ، ادبیات و علوم این کشور حفظ کرده است، به طوری که سالانه تعداد زیادی از دانشجویان در سراسر دنیا آموختن زبان روسی را با علاقه آغاز می نمایند.

 

 

مطالعه بیشتر درباره زبان روسی