معرفی دیکشنری آکسفورد کالوکیشن Oxford Collocation Dictionary
کالوکیشن (همآیند یا باهمآیی) به چه معناست؟
باهمآیی شیوه ترکیب واژهها در زبان برای تولید گفتار و نوشتار با ظاهر طبیعی است. برای مثال در انگلیسی شما میگویید strong wind اما heavy rain. گفتن heavy wind یا strong rain معمول نیست. گرچه فرد یادگیرنده زبان انگلیسی در سطح پیش از متوسط یا حتی ابتدایی، تمام این چهار واژه را تشخیص میدهد، برای ترکیب درست آنها در کاربردی موثر به توانش زبانی بیشتری نیاز است.
علت اهمیت کالوکیشن چیست؟
همآیند در کل زبان انگلیسی جریان دارد. هیچ بخشی از انگلیسی نوشتاری یا گفتاری طبیعی نیست که کاملا بدون collocation باشد. از نظر یک دانشجو، انتخاب کالوکیشن درست باعث میشود گفتار یا نوشتار او طبیعیتر و بیشتر شبیه به گویشور بومی به نظر برسد، حتی زمانی که مسئله قابلیت فهم پایه مطرح نباشد. دانشجویی که درباره strong rain صحبت میکند، ممکن است کاری کند که منظور خود را منتقل کند، اما این کار به تلاش بیشتر از سوی شنونده نیاز دارد و درنهایت مانعی بر سر راه برقراری ارتباط ایجاد میکند. collocation ضعیف در آزمونها، نمرات پایینتر را به دنبال دارد.
اما شاید این مسئله حتی از این هم مهمتر باشد که زبانی که همآیند غنی دارد، دقیقتر است. علت آن است که اغلب واژههای منفرد در زبان انگلیسی – خصوصا واژههای متداولتر – طیف کاملی از معانی را دربرمیگیرند که برخی کاملا مجزا و برخی به درجات مختلف در حال تبدیل به هم هستند. معنای دقیق در هر بافتی را همان بافت تعیین میکند: یعنی واژههایی که در اطراف واژه اصلی هستند و با آن ترکیب میشوند – از طریق کالوکیشن. دانشجویی که بهترین باهمآیی را انتخاب میکند، منظور خود را روشنتر بیان خواهد کرد و میتواند نه تنها معنای کلی بلکه چیزی دقیقتر را نیز منتقل کند. برای مثال دو جمله زیر را با هم مقایسه کنید:
This is a good book and contains a lot of interesting details.
This is a fascinating book and contains a wealth of historical detail.
هر دو جمله از نظر دستوری و واژگانی کاملا «صحیح» هستند اما کدام یک ارتباط بیشتری برقرار میکند؟ روشن است که جمله دوم به احتمال زیاد بیشتر خواننده را با سبک بهتر خود درگیر میکند.
چرا باید از دیکشنری کالوکیشن استفاده کرد؟
یک فرهنگ لغات معمولی، تکزبانه یا دوزبانه، معنا را به واژگان منفرد تقسیم میکند؛ چنین فرهنگی قدرت زیادی در کالبدشکافی معنای متن دارد. قدرت آن زمانی محدودتر میشود که بحث ساخت متون مطرح میشود. فرهنگ لغات خوب برای یادگیرندگان، با الگوهای دستوری با توضیح روشن، برچسبگذاریها سبکی و جملات نمونه که واژهها را در بافت نشان میدهند، تاحد ممکن در رابطه با کاربرد آنها به یادگیرندگان کمک میکند. فرهنگ لغات مدرن بیش از پیش به collocation توجه میکند. اما این فرهنگها نیز به خاطر تلاش برای ارائه طیف کاملی از اطلاعات درباره هر واژه به همراه کالوکیشن، با موانعی مواجهند. الزامی نیست که فرهنگ همآیند همین میزان تعمیم را داشته باشد: این فرهنگ کل زبان (یا بخش بزرگی از آن) را به شکلی واژه به واژه و باهمآیی با باهمآیی دربرمیگیرد. این کار به این شکل انجام میگیرد که این فرهنگ نمیکوشد هر پارهگفتار ممکن را مد نظر قرار دهد، و تنها معمولترین موارد را در نظر میگیرد.
فرهنگ کالوکیشن با پوشش نظاممند زبان از A-Z، به دانشجویان این امکان را میدهد که قابلیت collocation خود را بر اساس «نیاز به دانستن» شکل دهند، و کار را از واژههایی شروع کنند که پیش از این میدانند – یا تاحدی میدانند.
کدام همآیندها در Collocation Dictionary گنجانده شدهاند؟
رویکرد اتخاذشده به این پرسش، عملی بود نه نظری. پرسشها به این شرح بودند: آیا این کاربرد معمول زبان است؟ ممکن بود دانشجوی زبان انگلیسی بخواهد این ایده را بیان کند؟ آیا برای پیبردن به نحوه انجام این کار، این مدخل را در فرهنگ لغات جستجو میکند؟ هدف از این کار ارائه طیف کاملی از باهمآیی بود – از نسبتا ضعیف (see a movie, an enjoyable experience, extremely complicated)، تا متوسط-قوی (see a doctor, direct equivalent, highly intelligent)، و قویترین و محدودترین (see reason, burning ambition, blindingly obvious) – برای حدود 9000 بنواژه.
ترکیبهای کاملا آزاد و درنتیجه اغلب اصطلاحات مستثنی شدهاند. استثناهای این قاعده، اصطلاحاتی هستند که تنها تاحدی اصطلاحی هستند. اصطلاحی نظیر not see the wood for the trees، هیچ ارتباطی به wood یا trees ندارد و به همین دلیل مستثنی میشود؛ اما drive a hard bargain، ارتباط زیادی با bargaining دارد، حتی اگر در کل نتوان آن عبارت را اصطلاح تلقی کرد.
کاربرد متداول زبان
اولین پرسش (آیا این کاربرد معمول زبان است؟) ایجاب میکرد که تمام کالوکیشنها از دادههای مورداطمینان برگرفته شوند. منبع اصلی مورداستفاده، پیکره Oxford English بود. پیکره مجموعهای از متون زبان گفتار یا نوشتار است که به شکل الکترونیک ذخیره شدهاند. پیکره شواهدی دال بر نحوه کاربرد زبان در موقعیتهای واقعی در اختیار ما قرار میدهد که ما به عنوان مبنایی برای مدخلهای فرهنگ لغت خود از آن استفاده میکنیم. پیکره Oxford English پایگاه دادهای با تقریبا دو میلیارد واژه از متون انگلیسیزبان است که از منابع بهروز از سراسر جهان برگرفته شده است و تضمین میکند که ما درستترین اطلاعات ممکن را درباره رفتار واژه داریم.
با تحلیل پیکره و استفاده از نرمافزار خاص میتوانیم واژهها را در بافت دیده و به نحوه ترکیب آنها با واژههای دیگر پی ببریم. گردآورندگان فرهنگ لغت میتوانستند فراوانی وقوع هر ترکیب خاصی را بررسی کنند، و همین طور این نکته که در چند منبع (و چه نوع منبعی) و در چه بافتهای خاصی مشاهده شده است. پیکره به تهیه جملات نمونه نیز کمک میکرد که مبتنی بر متون واقعی گنجاندهشده در پیکره بودند، و برای دسترسپذیرترکردن آنها، اصلاحات جزئی در آنها ایجاد میکرد (البته بدون تغییر هر گونه باهمآیی).
فرهنگ لغت مولد Productive
دومین پرسش (ممکن بود دانشجو بخواهد این ایده را بیان کند؟) موجب تمرکز روی زبان انگلیسی فعلی شد: زبانی که دانشجویان نه تنها باید آن را درک میکردند بلکه بازتولید آن نیز از آنان انتظار میرفت. به نوع متونی که دانشجویان خواهان نوشتن آنها بودند نیز توجه میشد. توجه اصلی معطوف به چیزی بود که «زبان نسبتا رسمی» نامیده میشد – زبان نگارش مقاله و گزارش و نامههای رسمی – به تمام موضوعات میپرداخت – تجارت، علم، تاریخ، ورزش و غیره در سطح افراد غیرمتخصص تحصیلکرده. علاوه بر این، فرهنگ لغت شامل برخی از مهمترین collocationها از برخی حوزههای تخصصی نظیر حقوق، پزشکی، سیاست، امور جاری و ورزش میشود؛ همآیندهایی از حوزه داستانی که به طور خاص در پرداختن به موضوعات شخصیتر نظیر احساسات و روابط، مفید بودند؛ و کالوکیشنهای غیررسمی و باهمآییهای بسیار متداول در زبان گفتار و ارتباط اینترنتی (وبلاگ، ایمیل و غیره). کاربردهای فنی، غیررسمی و ژورنالیستی به همین شکل برچسب میخورند.
جستجوی باهمآیی در فرهنگ لغات
سومین پرسش (آیا دانشجو برای یافتن این اصطلاح، این مدخل را جستجو را میکرد؟) به استثناکردن باهمآییهای اسم از مدخلهای فعل و صفت منجر شد. افراد به هنگام قاببندی ایدههای خود عموما از اسم شروع میکنند. ممکن بود به rain فکر کنید و بخواهید بدانید وقتی باران زیادی در مدت کوتاهی میبارد، کدام صفت برای توصیف آن بهتر از بقیه است. این احتمال کم است که کار را با صفت heavy شروع کنید و از خود بپرسید چه چیزی را میتوانید با آن توصیف کنید (rain, breathing, damage, gunfire?).
ممکن بود به دنبال فعلی باشید که وقتی کاری را که باید در پاسخ به یک چالش انجام دهید، توصیف کنید. اما شما meet را انتخاب نمیکنید و بعد چیزی که باید فعل meet درباره آن انجام شود را انتخاب میکنید (a challenge, an acquaintance, your death, the expense).
انواع ترکیب
این فرهنگ لغت انواع ترکیبهای واژهای زیر را دربرمیگیرد:
مدخلهای اسم:
- صفت + اسم: bright/harsh/intense/strong light
- کمیتنما + اسم: a beam/ray of light
- فعل + اسم: cast/emit/give/provide/shed light
- اسم + فعل: light gleams/glows/shines
- اسم + اسم: a light source
- حرف اضافه + اسم: by the light of the moon
- اسم + حرف اضافه: the light from the window
مدخلهای فعل
- قید + فعل: choose carefully
- فعل + فعل: be free to choose
- فعل + حرف اضافه: choose between two things
مدخلهای صفت:
- فعل + صفت: make/keep/declare sth safe
- قید + صفت: perfectly/not entirely/environmentally safe
- صفت + حرف اضافه: safe from attack
علاوه بر این، عبارات کوتاه از جمله بنواژه گنجانده شدهاند: the speed of light, pick and choose, safe and sound
در زمینه تخصصی گرامر منتشر کردهایم:
مجموعههایی از واژهها
بخش اعظم کالوکیشنها در فرهنگ لغت را میتوان «همآیندهای واژگانی» نامید؛ یعنی اینها واژههای دقیقی هستند که با یکدیگر ترکیب میشوند: small fortune را نمیتوان به little fortune تغییر داد، گرچه small و little مترادف به نظر میرسند. حوزه دیگری از collocation وجود دارد که «باهمآیی مقولهای» نامیده میشود و در آن یک واژه میتواند با هر واژهای از یک مجموعه با تعریف آسان ترکیب شود. این مجموعه میتواند بسیار بزرگ باشد، اما اعضای آن پیشبینیپذیر هستند چون برای مثال همگی واژههای مربوط به ملیتها، یا مقیاسهای زمانی هستند. در مدخل walk، یکی از گروههای باهمآیی به شکل three-minute, five minutes’, etc.: the ‘etc.’ است تا نشان دهد در این عبارات، هر عددی میتواند جایگزین ‘three’ یا ‘five’ شود. در مدخل passport، کالوکیشنها شامل Canadian, Mexican, Swiss, etc. میشود که نشان میدهد هر ملیتی میتواند با passport استفاده شود.
توصیفگرها
اغلب طیف گستردهای از قیدهای توصیفگر را میتوان به همراه صفتها به کار برد. برای دلالت بر امکان استفاده از صفت به همراه طیف کاملی از توصیفگرها، بخش قیدها موارد زیر را ارائه میکند: extremely, fairly, very, etc.. توصیفگرهای اصلی که به این شکل به کار رفتهاند، به شرح زیر هستند:
- extremely
- fairly
- pretty
- quite
- rather
- really
- somewhat
- very
Quite به طور خاص در انگلیسی بریتانیایی به کار گرفته میشود، اما در انگلیسی آمریکایی نیز از آن استفاده میشود که در آنجا معنایی مشابه ‘very’ دارد. Somewhat به طور خاص در انگلیسی آمریکایی کاربرد دارد. Rather در انگلیسی بریتانیایی بیشتر از انگلیسی آمریکایی به کار میرود. Pretty عمدتا به شکل غیررسمی هم در انگلیسی بریتانیایی و هم آمریکایی به کار میرود.
گروه دیگری از توصیفگرها با a little, slightly, etc. نشان داده میشوند:
- a bit
- a little
- slightly
A bit اغلب غیررسمی است و به طور خاص در انگلیسی بریتانیایی از آن استفاده میشود.
مجموعههای تعریفشده
بر حسب تصادف مجموعههای واژگانی خاص در تمام یا بخشی از همآیندهای خود مشترک هستند. این مسئله خصوصا درباره مجموعههایی صادق است که بسیار دقیق تعریف شدهاند مانند روزهای هفته، ماهها و جهتهای قطبنما، اما درباره موارد نه چندان دقیق و مشخص نیز صادق است، و همچنین مجموعههای محدود نظیر نرخهای ارز، وزنها و اندازهگیریها و وعدههای غذایی. برای نشاندادن نحوه اشتراک تعدادی بنواژه بین این باهمآییها، فرهنگ لغت شامل نکات مربوط به کاربرد میشود که هر یک به collocationهای مجموعه خاصی میپردازند. فهرست کامل نکات مربوط به کاربرد و جایی که میتوان آنها را پیدا کرد، در اینجا آورده شده است.
9000 بنواژه شامل بخش اعظم متداولترین واژههای زبان میشود که دانشجویان بالاتر از سطح متوسط آنها را میشناسند، به همراه برخی از واژههایی که با رسیدن به سطوح پیشرفتهتر زبان انگلیسی بهتدریج با آنها برخورد میکنند. برخی از واژههای بسیار متداول – نظیر افعال make و do – مدخلهای مختص به خود ندارند. علت آن است که این افعال کالوکیشن واقعی با خود ندارند. خود آنها باهمآیی تعداد زیادی اسم هستند و در مدخلهای مربوط به همان اسمها حضور دارند. صفحات مطالعهای نیز وجود دارند که به این حوزه مشهور دشوار اختصاص دارند.
نحوه استفاده از این فرهنگ لغت
هدف این فرهنگ لغت کاربرد مولد و موثر است که معمولا به نگارش کمک میکند. همآیندها در هر مدخل طبق اجزای گفتار تقسیمبندی میشوند؛ یعنی در هر بخش از اجزای گفتار، طبق معنا یا مقوله دستهبندی میشوند. برای مثال در مدخل مربوط به pollution، avoid، eliminate و prevent تقریبا هممعنا هستند، مانند combat، control، fight و tackle و غیره. ترتیب این گروهها به شکلی است که تاحد ممکن شمّی باشند: در این مورد از «قویترین» شکل کنش (avoid/eliminate/prevent) تا «معتدلترین» (monitor). بسیاری از گروههای collocation مثالهای تصویری دارند که یک یا چند کالوکیشن را در بافت نشان میدهد.
چون این نوعی از فرهنگ لغت است که ممکن است برای بسیاری از دانشجویان کاملا جدید باشد، توصیه میشود کاربران از طریق تمرینهایی در صفحات مطالعه، خود را با طرز کار این فرهنگ لغت آشنا کنند. هدف مثالهای اول، نشاندادن مفهوم کلی فرهنگ لغت از طریق بررسی تفصیلی یک مدخل (ایده) منفرد است. چند تمرین بعدی به شکلی نظاممند کاربران را به بخشهای مختلف مدخلهای اسم، فعل و صفت میبرند. دو صفحه از تمرینها دانشجویان را به تفکر درباره افعال متداول make, do, have, give and takeوامیدارند؛ و باقی تمرینها در کل فرهنگ لغت پخش شدهاند و باهمآییهای مربوط به مضامین مختلف از جمله سیاست، مشاغل و پول را میآزمایند.
انگلیسی بریتانیایی و آمریکایی
این فرهنگ لغت شامل متداولترین و مفیدترین collocationهای بریتانیایی و آمریکایی مربوط به 9000 بنواژه بریتانیایی و آمریکایی میشود. در صورت لزوم بنواژهها، معانی و همآیندها برچسبگذاری میشوند تا نشان داده شود که آنها تنها یا به طور خاص در یک گونه انگلیسی یا دیگری کاربرد دارند. برچسبهای مورداستفاده به شرح زیر هستند:
- North American English
- British English
- especially North American English
- especially British English
برچسبهای especially North American Englishو especially British English حاکی از این هستند که بنواژه یا کالوکیشن به طور خاص در آن گونه کاربرد دارد. ممکن است در گونه دیگر نیز کاربرد داشته باشد اما این امر بسیار کم اتفاق میافتد. باهمآییهای دیگر ممکن است بیشتر برای بیان همان ایده به کار گرفته شوند، یا ممکن است معنای خاصی در یک گونه داشته باشند اما در دیگری نه.
برای مثال بنواژه pavement برچسب British English را دارد. درنتیجه تمام باهمآییهایی که در این مدخل آمدهاند، انگلیسی بریتانیایی درک میشوند. ارجاع متقابل به sidewalk حکایت از معادل آمریکایی این بنواژه دارد.
ممکن است واژهای برچسب انگلیسی بریتانیایی یا انگلیسی آمریکایی داشته باشد اما شامل باهمآییهایی شود که عملا در هر دو گونه مشاهده میشود. مثالی از این مطلب، مدخل shop است که برچسب especially British English را دارد. با این حال Gift shop, pet shop and souvenir shop، هم در انگلیسی بریتانیایی کاربرد دارند و هم در انگلیسی آمریکایی، به همین دلیل برچسب British English, North American English را دارند.
این برچسبها همیشه فقط به کالوکیشن قبلی اشاره دارند. برچسبهای all British English, all North American English, etc. and both British English, both North American English, etc.، حاکی از این هستند که تمام یا هر دوی همآیندهای این گروه انگلیسی بریتانیایی یا انگلیسی آمریکایی هستند.
جملات مثال نیز ممکن است همراه برچسب British English یا North American English باشند که در آنها کاربرد خاص محدودتر از خود collocation است.
در شرایطی که باهمآیی در انگلیسی بریتانیایی و آمریکایی املای متفاوت داشته باشد، به شکل زیر نشان داده میشود: colour/color.
برخی از کالوکیشنها بیشتر در انگلیسی بریتانیایی یا آمریکایی کاربرد دارند و علت آن نیز صرفا این است که به نهادهای خاص در بریتانیا یا ایالات متحده اشاره دارند. High schools در ایالات متحده کاربرد دارد، و معمولا در بریتانیا خیر؛ اما این اصطلاح میتواند برای اشاره به این نوع مدرسه آمریکایی، در انگلیسی بریتانیایی نیز کاربرد داشته باشد. باهمآییهایی نظیر این، برچسب in the UK یا in the US را دارند. همآیندهایی که به ورزشهای خاص و موارد دیگری اشاره دارند که در یک کشور محبوبتر از دیگری هستند، برچسب in cricket, in baseball و غیره را دارند، اما برچسب جغرافیایی ندارند.
اطلاعات دیگر در این فرهنگ لغت
تمرکز این فرهنگ لغت به میزان زیادی روی collocation است. برای اینکه اطلاعات کالوکیشن را تا حد ممکن جامع و دستیافتنی کنیم، اطلاعات غیرباهمآیی عمدتا کنار گذاشته شدهاند. تعریف بنواژهها تنها در صورت لزوم برای تمایز معانی مختلف یک واژه یکسان ارائه میشوند، یعنی زمانی که آنها باهمآییهای مختلف دارند و باید رفتار جداگانهای با آنها داشت. اینها تعاریف کامل نیستند بلکه «تمایزگرهای معنا» هستند که به میزانی توضیح داده شدهاند که امکان تمایز معانی فراهم شود.
رسمی و غیررسمی
اطلاعات سبکی (اینکه آیا یک واژه رسمی است یا غیررسمی) زمانی ارائه میشود که جفت واژههای در ترکیب با هم، سبکی متفاوت از دو واژه مجزا داشته باشند. مثال این نکته do drugs (غیررسمی) است – گرچه نه do به خودی خود غیررسمی است نه drugs – یا hear a lecture (رسمی). همآیندها در صورتی که به حوزه زبانی خاصی نظیر حقوق یا پزشکی تعلق داشته باشند نیز برچسب زده میشوند. برای دیدن فهرست کاملی از برچسبهای کاربرد در فرهنگ لغات ما، اینجا را ببینید. علاوه بر این برچسبها، محدودیتهای کاربردی خاصتر نظیر in football یا used in journalism در قلاب آورده میشوند.
کاربرد استعاری
متداولترین برچسب کاربرد که در فرهنگ لغت از آن استفاده میشود، برچسب figurative یا استعاری است. این یک ویژگی زبان انگلیسی است که وقتی معنای واژه گسترش مییابد و در مفهوم غیرحقیقی به کار گرفته میشود، کالوکیشنهایی معنای حقیقی اغلب منتقل میشوند، یعنی هر دو معنای حقیقی و استعاری یک واژه ممکن است collocationهای مشترکی داشته باشند. فرهنگ لغت نشان میدهد که این امر کجا اتفاق میافتد: برای مثال در مدخل way، باهمآیی lose آورده میشود و به دنبال آن مثالهای زیر میآید: She lost her way in the fog و This project seems to have lost its way (figurative). این نشان میدهد که lose your way هم در معنای حقیقی میتواند به کار رود و هم در معنای استعاری. به همراه باهمآییهای قوی که کمی اصطلاحی هستند، توضیح معنایی کوتاهی نیز ممکن است ارائه شود. برای مثال در مدخل bargain، عبارت drive a hard bargain این حاشیه را دارد (= force somebody to agree to the arrangement that is best for you).
صفحات خاص
این فرهنگ لغت شامل ده صفحه خاص درباره موضوعات مختلف میشود، نظیر تجارت، نشستها و ورزش. کالوکیشنهایی با موضوعات مختلف در این صفحات گرد هم آمدهاند و میتوان برای مثال به عنوان مبنای کار موضوعی در کلاس یا اندیشهگشایی واژگانی برای مقاله از آنها استفاده کرد. فهرست کامل صفحات خاص در اینجا آورده شده است.
امید است این فرهنگ لغت نه تنها برای دانشجویان سطح متوسط رو به بالا و بالاتر از آن، بلکه برای معلمان (هم معلمانی که گویشور غیربومی هستند و هم معلمانی که گویشور بومی هستند، به دنبال روشهایی برای نشاندادن همآیند به دانشجویان خود هستند)، مترجمان، اهالی دنیای آکادمیک، تاجران، و تمام کسانی که به دنبال نگارش روان و پر از اصطلاحات انگلیسی هستند نیز کاربردی باشد. کل فرهنگ لغت طوری طراحی شده که دسترسی به آن راحت و (امیدواریم) استفاده از آن لذتبخش باشد.