نیم‌فاصله یا نیم فاصله؟ مسئله این است!

زبان و ادبیات فارسی یکی از غنی‌ترین زبان‌های دنیاست که همراه شدن آن با دستور زبان فارسی، موجب اعتبار بیش‌تری برای آن شده است. همانطور که می‌دانید، در انجام هر کاری باید به اصول آن پایبند بود و یکی از اصول مهم نوشتن در زبان فارسی، رعایت نکات نگارشی و ویرایشی است.

به طور حتم همه شما می‌دانید که رعایت نکات ویرایشی در نوشتار، دارای اهمیت بسیار بالایی است. رعایت نکات نگارشی و  ویرایشی موجب می‌شود متن شما دارای ظاهری مناسب باشد و اصول زبان فارسی به طور کامل رعایت شود . به این ترتیب، متن برای مخاطب یا خواننده خوانا، صحیح و جذاب باشد. متنی که شما می‌نویسید، پیش از ویرایش مانند یک ماکت از پیش ساخته شده است که با رعایت نکات ویرایشی، کامل می‌شود. انواع متون مانند متون علمی، رمان، شعر، متون ادبی، اداری، خبری و غیره، نیاز به ویرایش دارد. در این نوشتار می‌خواهیم در مورد یک نکته مهم ویرایشی صحبت کنیم. این نکته مهم، نیم ‌فاصله یا درست‌تر بهتر بگوییم: نیم‌فاصله است.

در این متن گاهی مجبوریم همین موضوعِ خودمان را رعایت نکنیم! چون ممکن است عده‌ای این واژه را بدون نیم فاصله در موتور جستجوگر گوگل، جستجو کنند و متن ما را پیدا نکنند (عجب نیم فاصله در نیم‌فاصله‌ای شد J ). خب برویم سراغ اصل مطلب یعنی نیم‌فاصله.

نیم‌فاصله چیست؟

احتمالا این سوال برای خیلی‌ها پیش بیاید: نیم فاصله چیست؟ ما در این مطلب تمام سوالات شما را درباره این موضوع، پاسخ خواهیم داد. نگران نباشید. به این نکته بسیار مهم و اولیه توجه کنید که وقتی شما در حال تایپ کردن متون فارسی هستید، برای اینکه متن هم از نظر ظاهری و هم از نظر نگارشی کامل و درست باشد، به استفاده از نیم‌فاصله نیاز دارید. برخی افراد به نیم‌فاصله، فاصله مجازی می‌گویند، به این علت که از آن در نوشتار مجازی و تایپ کردن استفاده می‌شود.

Semi space یا نیم فاصله یک فاکتور مهم در ویرایش متون مختلف در فضای مجازی است. جالب است بدانید کد این نویسه یعنی نیم‌فاصله در استاندارد یونی‌کد U+200C است. این نویسه در استاندارد ملی شماره ۶۲۱۹ ایران نیز استاندارد شده ‌است. نام فاصله مجازی برای نخستین بار در استاندارد ملی ۳۳۴۲ ایران استاندارد شده ‌است. در ادامه به این نکته مهم نیز توجه کنید که نیم فاصله علامت مشخصی روی کیبورد ندارد و در زمان چاپ نیز مشخص نمی‌شود.

نام‌های دیگر نیم فاصله، فاصله جامد، و فاصله صفر است که در نوشتار و یا به عبارت دیگر، حروفچینی رایانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که شما در متن خود از نیم فاصله استفاده می‌کنید، بین یک حرف قبل و حرف بعد از آن، فاصله انداخته و اجازه نمی‌دهید آن دو بهم بچسبند و یا فاصله زیاد از هم داشته باشند. استفاده از نیم فاصله به عنوان یک ویژگی استاندارد و شناخته شده در متون مختلف ضروری بوده و عدم رعایت آن به معنای نادرستی آن کلمه است.

کاربرد نیم فاصله

به طور حتم این سوال برای شما پیش آمده است که چرا در متون مختلف باید از نیم‌فاصله استفاده کرد. در ادامه این متن پاسخ این سوال داده خواهد شد. همانطور که پیش از این هم گفتیم، رعایت نکات نگارشی از اصول مهم نوشتن یک متن کامل و صحیح است و استفاده از نیم‌فاصله نیز جز مهمی از همین اصول و نکات است. متاسفانه تعداد زیادی از افراد به بسیاری از نکات نگارشی بی‌توجه‌اند، به خصوص موضوع نیم‌فاصله که از دید بسیاری از نویسندگان دور می‌ماند و علت آن در اغلب موارد، بی‌دقتی است. استفاده از نیم فاصله در متون مختلف، دارای مزایای گوناگونی است که در اینجا به اختصار بیان می‌شود:

• زیبایی و چشم‌نوازی متن
• جلوگیری از نامرتب شدن کلمات در سطرها
• فهم درست خواننده از متن
• رعایت اصول نگارشی که برای یک نویسنده واجب است
• بالا بردن کیفیت متن نوشته شده
• دید مثبت مخاطب نسبت به متن و اطلاعاتِ نویسنده، ویراستار، مترجم و غیره.
• و سایر مزایا…

به دلیل موارد گفته شده، نباید در نوشتن متون مختلف استفاده از نیم‌فاصله را فراموش کرد.

چه کلماتی نیم فاصله دارند

سوالی که ممکن است برای افراد پیش بیاید، این است که موارد استفاده از نیم فاصله چیست؟ شما باید در نوشتن برخی کلمات از نیم فاصله استفاده کنید. برای مثال در نوشتن برخی کلمات مانند افعال مضارع استمراری، که بین اجزای آن‌ها فاصله وجود دارد، باید از نیم فاصله استفاده کرد. در ادامه مثال‌هایی از کلماتی را می‌بینید که استفاده از نیم‌فاصله در آن‌ها ضروری است.

• کلماتی که از دو یا چند جزء تشکیل شده‌اند، مانند: نیم‌فاصله، مرگ‌آسا، زیبا‌تر، باهوش‌ترین، دیوانه‌وار، یک‌بخشی، رئیس‌جمهور، فوق‌العاده،دایره‌المعارف، تعیین‌کننده و غیره.
• <<ی>> اضافه در کلماتی همانند: جمله‌ی، برنامه‌ی، فاصله‌ی و غیره.
• <<ها>>ی جمع در کلماتی مانند: درخت‌ها، کتاب‌ها، خانه‌ها، بانک‌های، تفنگ‌های و غیره.
• <<ای>> نکره در برخی کلمات مانند: خانه‌ای، یارانه‌ای، کاشانه‌ای و غیره.
• پسوندهاییی که پس از برخی افعال مختلف می‌آیند مانند: رفته‌ام، آمده‌اند، گرفته‌ای، خوانده‌اند و غیره.
• پیشوندهایی که قبل از برخی افعال می‌آیند: می‌توانم، می‌رود، می‌نوشید، می‌خوابند، نمی‌خرند، نمی‌آیند، نمی‌خوری، نمی‌شود و غیره.
• صفاتی که با کلمه «شده» همراهند. برای مثال: گم‌شده، رهاشده، غصب‌شده و غیره.
• در مصدر نیز از نیم‌فاصله استفاده می‌کنند:  زمانی که مصدر را در نوشته خود به‌کار می‌برید، باید از از نیم فاصله استفاده کنید. برای مثال عباراتی مانند: گل‌گفتن، گل‌شنیدن و غیره.

روش صحیح تایپ نیم‌فاصله

یکی از مواردی که در تایپ فارسی کمتر رعایت می‌شود، تایپ نیم‌فاصله و نحوه صحیح تایپ آن است. طبق رسم‌الخط امروزی زبان فارسی، در اکثر موارد، پیشوندها و پسوندهای کلمات به وسیله نیم‌فاصله از همدیگر جدا می‌شوند و در عین حال، فاصله کم خود را حفظ می‌کنند. بنابراین گذاشتن فاصله به جای نیم‌فاصله و حذف آن از دید ویرایشی مقبول نیست.

روش اشتباه تایپ نیم‌فاصله در ورد

ورد متداول‌ترین نرم‌افزار برای تایپ و ترجمه است. متاسفانه از قدیم در این نرم‌افزار و در ترکیب با کی‌برد معمول فارسی در ویندوز، روش اشتباهی برای تایپ نیم‌فاصله استفاده شده‌است. این روش درج کاراکتر خط پیوند اختیاری Optional Hyphen به جای نیم ‌فاصله در ورد است. همان کاراکتری که در کی‌برد معمولِ فارسی در ورد با ترکیب Ctrl+- تایپ می‌شود. برای روشن شدن موضوع، با هم کاربرد اصلی این کاراکتر را از سایت آموزشی ورد مرور کنیم:

“An optional hyphen is a hyphen that is used to control where a word or phrase breaks if it falls at the end of a line. For example, you can specify that the word “nonprinting” breaks as “non-printing” instead of “nonprint-ing.” When you insert an optional hyphen in a word that is not at the end of a line, the hyphen will be visible only if you turn on Show/Hide.”

این کاربرد مختص زبان انگلیسی است. کاربر هرجا که از نظر خوانایی و ویرایشی صلاح بداند این کاراکتر را درج می‌کند. خط پیوند اختیاری در حالت عادی پنهان است. اما اگر در هنگام تایپ به پایان خط برسیم و ویرایشگر بخواهد کلمه را بشکند و به خط بعدی ببرد، آن را از محل درج خط پیوند اختیاری خواهد شکست و یک کاراکتر هایفن (خط پیوند) در محل شکستگی می‌گذارد.

حال برگردیم به زبان فارسی. در صورت درج این کاراکتر در زبان فارسی تنها از نظر ظاهری نیم‌فاصله درج می‌شود. اما این نیم‌فاصله فقط در ورد به این صورت دیده می‌شود. اگر همین متن را به محیط دیگری مانند ترادوس، وب و … کپی کنیم، کاراکتر دیگری به شکل ¬ به جای نیم‌فاصله در کلمه می‌افتد.

حالا، پرسش اینجاست که این کاراکتر چیست؟ این کاراکتر همان علامت نقیض یا NOT Sign در بحث منطق است که به دلیلی که برای ما مشخص نیست، خط پیوند اختیاری در هنگام کپی کردن متن از ورد به آن تبدیل می‌شود!

می‌دانیم که امروزه بسیاری از مطالب برای تولید محتوا و انتشار در وب تهیه می‌شوند، بنابراین اگر مترجم از کاراکتری که گفته شد برای نیم‌فاصله استفاده کند، کاربر را در انتقال متن به دردسر خواهد انداخت. بسیار دیده شده که کاربران در توضیحات سفارش‌های خود تاکید می‌کنند که از نیم‌فاصله استفاده نشود. ما می‌دانیم که این کاربران به دلیل تجربه بدی که از کاراکتر خط پیوند اختیاری دارند، از خیر نیم‌فاصله می‌گذرند. در حالیکه، نیم‌فاصله‌ای که در ادامه توضیح می‌دهیم، کاربردی و قابل انتقال به محیط‌های مختلف است.

روش صحیح تایپ نیم‌فاصله در ورد

پس نیم‌فاصله صحیح و اصلی کدام است؟

با توجه به منبع خوبی که در این زمینه در ویکی‌پدیا وجود دارد، متوجه می‌شویم که نیم‌فاصله در زبان‌هایی مانند عربی، آلمانی، … و البته فارسی وجود دارد و کاراکتر صحیح برای تایپ آن فاصله مجازی یا فاصله صفر Zero Width Non Joiner است.

این کاراکتر در کی‌برد معمول ویندوز فارسی روی Ctrl+Shift+2 تنظیم شده‌است. اگر کی‌برد استاندارد فارسی نصب شود با ترکیب Shift+Space می‌توان این کاراکتر را درج کرد.

نیم‌فاصله در ورد

احتمالا این سوال بسیاری از افراد است چگونه از نیم‌فاصله در Word و یا Excel  و سایر برنامه‌ها، استفاده کنیم. برای استفاده از نیم فاصله در چنین برنامه‌هایی، چند روش موجود دارد که تقریبا در تمام آن‌ها یکسان است. در ادامه به روش‌های تایپ کاراکتر نیم‌فاصله اشاره می‌کنیم:

• یکی از روش های درج نیم فاصله در محیط ویندوز و برنامه‌هایی مانند Word این است که هنگامی که در حال تایپ فارسی هستید، می‌توانید با استفاده همزمان از کلیدهای ترکیبیCtrl+Shift+2 ، نیم‌فاصله را بین کلمات مورد نظرتان ایجاد کنید و متنی مرتب و صحیح از نظر نگارشی داشته باشید.
• در محیط ویدوز با استفاده از کلید – + Ctrl در محیط Word یاسایر برنامه‌ها، می‌توانید نیم‌فاصله را بین کلمات مورد نظر خود، درج کنید. به این نکته دقت کنید که حتماً باید از کاراکتر «-» در قسمت بالای صفحه کلید استفاده کنید و کلید «-» در قسمت ماشین حساب صفحه کلید برای درج نیم‌فاصله مناسب نیست.
• به این نکته توجه کنید که اگر شما صفحه کلید استاندارد فارسی را روی سیستم ویندوز خود نصب کرده باشید، می‌توانید از کلید میانبر Shift + Space به عنوان نیم‌فاصله بین کلمات مختلف استفاده کنید. این روش در صفحه کلید‌های خود ویندوز، قابل اجرا نیست.

نکته: برای فعال کردن کیبورد استاندارد فارسی کافی است از مسیر زیر آن را نصب کنید.

Control Panel > Region and Language > Keyboard and Language > Change Keyboard

نیم فاصله در کیبورد اندروید

برای تایپ فاصله مجازی یا نیم‌فاصله در سیستم عامل اندروید که در گوشی‌ها و تبلت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید از صفحه کلید فارسی گوگل که معمولا در  گوشی و تبلت‌ها به صورت پیش‌فرض وجود ندارد استفاده کرد. برای استفاده از نیم‌فاصله در گوشی خود، ابتدا صفحه کلید یا کیبورد فارسی را دانلود و نصب کنید، سپس در هنگام تایپ، در سمت راست کلید فاصله، یک کلید کوچک مشاهده خواهید کرد که به وسیله آن می‌توانید نیم فاصله را تایپ کنید.

در این نوشتار برایتان از نیم‌فاصله گفتیم و نوشتیم. دقت کنید، نیم‌فاصله. نه نیم فاصله! با خواندن این مطلب به طور حتم، بیش از پیش به اهمیت استفاده از نیم‌فاصله در نوشتار پی بردید و با جزئیات و چگونگی آن آشنا شدید. همانطور که گفته شد، زبان و ادبیات فارسی، گنجینه‌ای غنی و امانتی مهم است که به دست ما سپرده شده است و ما زمانی می‌توانیم امانتدار خوبی باشیم که در حفظ اصول این زبان، نهایت دقت را به کار ببریم. یکی از این اصول مهم، رعایت نکات ویرایشی و نگارشی در زبان فارسی است که باید در نوشتار مورد توجه قرار بگیرد. در نوشتن تمام متون چه در فضای واقعی و چه در فضای مجازی، استفاده از این اصول موجب می‌شود که نوشته شما دقیق، صحیح، اصولی و جذاب باشد و خواننده را نیز به خواندن کامل آن ترغیب کند. در متون مختلف، مانند متون علمی، ادبی، نامه‌های اداری و سازمانی، مقالات و سایر متون، رعایت این اصول الزامی است. همانطور که گفته شد، یکی از این قواعد، استفاده از فاصله مجازی یا نیم‌فاصله است که در نوشتار مجازی به هنگام تایپ کردن باید مورد توجه قرار گیرد. در این متن شما با محتوای فاصله مجازی یا نیم فاصله، روش استفاده از آن در برنامه‌های مختلف نظیر Word و اهمیت آن آشنا شدید.

امیدواریم این متن برای شما مفیده بوده باشد. از همراهی شما سپاسگزاریم.