ترجمه روان چیست؟ آموزش ترجمه روان
ترجمه روان! این عبارت مطلوب هر مترجم و خواننده‌ای است. اگر مترجم هستید، حتماً همۀ سعی‌تان را می‌کنید که ترجمه‌ای روان را ارائه دهید. در مقام خواننده نیز حتماً دوست دارید ترجمه‌ای روان و بدون سکته را بخوانید. اما آیا روان بودن بر دیگر ویژگی‌های ترجمه ارجحیت دارد؟ چه عواملی ترجمه را روان می‌کند؟ آیا ارائه ترجمه روان بدون ویرایش متن امکان‌پذیر است؟
در این مطلب، هر آنچه باید در مورد ترجمه روان بدانید برای‌تان خواهیم گفت. با شبکه مترجمین ایران همراه باشید!
منظور از ترجمه روان چیست؟
پیش از هر چیزی، باید بدانیم منظور از ترجمه روان چیست؟ متن روان متنی است که نویسنده یا مترجم هنگام خواندنش، مجبور نباشد هر قسمتش را چندین بار بخواندن تا متوجه‌اش شود. هر مترجم، به خصوص مترجم ادبی، همواره سعی دارد ترجمه‌ای روان را ارائه دهد. در واقع، می‌خواهد متنی خوانا و روان را به زبان مقصد تحویل دهد. امروز، روان بودن از معیارهای تشخیص ترجمه خوب است.
چگونه ترجمه‌ای روان را تحویل دهیم؟
عوامل متعددی می‌تواند به روان شدن متن یا خوانش‌پذیری آن کمک کنند. در ادامه، از دو عامل اثرگذار بر خوانایی متن گفته‌ایم:
انتخاب واژه
انتخاب واژه از درست واژه می‌تواند به روان شدن متن کمک کند؛ انتخاب واژگان و اصطلاحات ثقیل و مهجور خوانش‌پذیر متن را دشوار می‌کند. بنابراین، در مقام مترجم، هنگام ترجمه، به فکر انتخاب واژگان دشوار و مهجور نباشید، بلکه واژه‌های متناسب را انتخاب کنید تا در نهایت، خواننده بتواند به راحتی ترجمه‌تان را بخواند.
طول جمله
طول جمله و ساختار آن نیز می‌تواند بر خوانش‌پذیری متن تأثیر بگذارد. از نگارش جمله‌های پیچیده بپرهیزید، چرا که خواندن جمله‌های طولانی و پیچیده دشوار است. بنابراین، با نگارش جمله‌های ساده و کوتاه، می‌توانید خوانش متن را برای خواننده آسان کنید.
اما با جمله‌های طولانی در متن مبدأ چه کنیم؟ هنگام ترجمه انگلیسی به فارسی، به جمله‌های طولانی و پیچیده بر می‌خوریم. اگر این جمله‌های طولانی را به همان شکل به فارسی برگردانیم، خواندن متن برای خواننده دشوار خواهد شد. برخی مترجمین معتقدند که باید جمله‌هی طولانی متن مبدأ را بشکنیم، سپس آن‌ها را به فارسی برگردانیم. بدین ترتیب، یک جمله بلند تبدیل به چندین جمله کوتاه می‌شود. برخی مترجمین نیز معتقدند باید به متن مبدأ وفادار بود و جمله را دقیقاً مطابق با جمله متن مبدأ ترجمه کرد. اما به طور کلی، هر چه جملات کوتاه‌تر باشند، متن روان‌‌تر خواهد بود.
کاربرد علائم نگارشی
علائم نگارشی تأثیر شگفت‌انگیزی بر خوانایی متن دارد. اگر این علائم را بشناسید و بتوانید به درستی، به کارشان بگیرید، می‌توانید ترجمه‌ای خوانا ارائه دهید و از ایجاد هر گونه سوء‌تفاهم جلوگیری کنید.
چرا روان بودن متن مهم است؟
خوانش‌پذیری یا روان بودن متن مسئلۀ بسیار مهمی است. خواننده می‌تواند ترجمه روان را به راحتی بخواند و ایده‌ها و افکار موجود در آن را، به طور کامل، دریابد. هر خواننده ترجیح می‌دهد خواندن متنی را ادامه دهد که روان باشد و سکته‌ای نداشته باشد. در غیر این‌صورت، متن را کنار می‌گذارد.
برای مثال، در ترجمه کاتالوگ و بروشور، روان بودن متن اهمیت زیادی می‌یابد، چرا که اگر ترجمه‌شان دشوار و ناخوانا باشد، مسلماً، خواننده زمان اضافه‌‌ای را صرف درک آن نمی‌کند و سریعاً آن را کنار می‌گذارد. در نتیجه، محصول یا سرویس به فروش نمی‌رود. بدین ترتیب، ترجمه روان می‌توان بر فروش نیز تأثیر بگذارد.
آیا ترجمه روان لزوماً ترجمه خوب است؟
برخی نظریه‌پردازان حوزه ترجمه معتقدند نباید روان بودن را مهری بر تأئید ترجمه بدانیم. به عبارت ساده، آنان معتقدند ترجمه خوب، علاوه بر روان بودن، می‌بایست ویژگی‌های دیگری نیز داشته باشد. حتی برخی نیز معتقدند متن ترجمه می‌بایست ردپایی از زبان مقصد را در خود داشته باشد. ترجمه خوب، علاوه بر روان بودن، باید ویژگی‌های دیگری نیز داشته باشد.
دقّت و صحّت
آنچه ترجمه ماشینی را از ترجمه انسانی متمایز می‌کند دقت است. ترجمه خوب دقیق نیز است. مترجم خوب می‌بایست متن مبدأ را با دقت بخواند و ترجمه‌ای دقیق را به زبان مقصد ارائه دهد. این دقت در متن ادبی معنای دیگری می‌یابد. مترجم متن ادبی می‌بایست بتواند لحن و سبک متن مبدأ را به زبان مقصد منتقل کند. مترجم دقیق کسی است که به جزئیات توجه ویژه‌ای داشته باشد.
این دقت در ترجمه تخصصی نیز اهمیت بسیاری دارد. فقط مترجم تخصصی می‌تواند ترجمه‌ای دقیق را از متن تخصصی تحویل دهد. برای مثال، مترجم متخصص حوزه پزشکی می‌تواند ترجمه متن پزشکی را به طور دقیق انجام دهد.
مترجم مسلط به زبان‌ها مبدأ و مقصد می‌تواند ترجمه‌ای دقیق و صحیح را ارائه دهد. در واقع، مترجم می‌بایست متن مبدأ را کاملاً درک کند و بتواند آن را به درستی به زبان مقصد منتقل کند.
لحن و سبک درست
مترجم می‌بایست به لحن و سبک نویسنده متن مبدأ نیز توچه داشته باشد. برای مثال، اسناد و مدارک لحنی خنثی دارند و مترجم نباید لحنی را به آن بیفزاید. در مقابل اسناد و مدارک، متون ادبی قرار دارد. مترجم متون ادبی می‌بایست لحن و سبک متن مبدأ را دریابد و زبانی درخور زبان متن اصلی را بر گزیند.
یکپارچگی
یکپارچگی اهمیت ویژه‌ای در انواع ترجمه دارد. فرقی نمی‌کند متنی حقوقی را ترجمه می‌کنید یا متنی ادبی را، در هر صورت، می‌بایست به انسجام متن فکر کنید. اما منظور از یکپارچکی متن چیست؟ برای مثال، اگر می‌خواهید متنی منسجم را ارائه دهید، می‌بایست به در سراسر متن، لحن را حفظ کنید.
آیا ترجمه روان نیازی به ویراستاری ندارد؟
مترجم موفق کسی است که با ویرایش و ویراستاری نیز آشنایی کافی داشته باشد. در واقع، اگر مترجم قوانین ویرایش را نشناسد، بالطبع، نمی‌تواند ترجمه‌ای روان و خوانا را ارائه دهد. اما آیا ترجمه روان نیاز به ویرایش ندارد؟ باید بگوییم خیر! هر متنی، اعم از تألیفی و ترجمه، نیازمند ویرایش است.
حتی نامدارترین مترجمین نیز ویراش کتاب شان را به ویراستار می‌سپارند تا در نهایت، متنی روان و باکیفیت را به بازار ارائه کنند. بنابراین، اگر می‌خواهید متنی را منتشر کنید، ویرایش را فراموش نکنید.
سخن آخر
هر مترجمی دوست دارد ترجمه روانی را ارائه دهد تا خواننده بتواند از خواندن آن لذت ببرد و نیمه کاره رهایش نکند. ترجمه روان ترجمه‌ای است که خواننده هنگام خواندن آن لازم نباشد چندین بار، هر جمله‌اش را بخواند تا درکش کند. همچنین، خواننده ترجمه روان احساس نمی‌کند که در حال خواندن متن ترجمه است، چرا که هیچ بویی از ترجمه در آن وجود ندارد.
