حتماً نام روایی و پایایی به گوش‌تان خورده است. در پژوهش‌ها، یک سری معیارها را می‌سنجند، نمره‌هایی را بر اساس آن‌ها تعیین می‌کنند و در نهایت، ویژگی‌های اشخاص را توصیف می‌کنند. اما از کجا معلوم نمره‌های چنین پژوهش‌هایی توصیف درستی را به دست بدهند، به خصوص وقتی موضوع بحث مواردی مانند هوش، عزت نفس یا افسردگی است؟ روایی و پایایی پاسخ این سوالات را می‌دهند و باعث می‌شوند به پژوهش اطمینان کنیم. اما پایایی و روایی چیست؟
در این مطلب، هر آنچه باید مورد پایایی و روایی و انواع آن‌ها بدانید برای‌تان خواهیم گفت. با شبکه مترجمین ایران همراه باشید!
پایایی و روایی چیست؟
پیش از هر چیزی، باید پاسخی کلی برای سوال پایایی و روایی چیست داشته باشیم و سپس به سراغ جزئیات بیشتر برویم. پایایی و روایی معیارهای ارزیابی کیفیت پژوهش است. روایی و پایایی حاکی از کیفیت سنجش یک روش یا آزمون است. پایایی (Reliability) به میزان پایداری و ثبات سنجش اشاره دارد و روایی (Validity) به میزان دقت آن اشاره دارد.
هنگام طراحی پژوهش، روش‌های برنامهریزی برای انتخاب روش و نوشتن نتایج، به‌خصوص در تحقیقات کمّی، باید به روایی و پایایی آن توجه داشته باشید.
روایی و پایایی دو مبحث کاملاً متفاوت هستند. ممکن است یک آزمون پایا باشد، اما روا نباشد. با این حال، چنانچه آزمونی روا باشد، معمولاً پایا نیز است.
پایایی چیست؟
ابتدا، به سراغ پایایی می‌رویم! پایایی چیست؟ پایایی یعنی چه؟ پایایی یا قابلیت اطمینان (Reliability) به میزان ثبات و پایداری یک ابزار سنجش اشاره دارد. اگر بتوان در شرایط مشابه، با استفاده از روش‌های مشابه، به نتیجه‌ای نتیجه‌ای مشابه رسید، ابزار سنجش پایا است.
اجازه دهید با ذکر مثالی ساده، برای‌تان بگوییم قابلیت اطمینان یعنی چه. اگر دمای آب را چندین بار، تحت شرایط مشابه، اندازه‌گیری کنید و هر بار، شاهد نتیجۀ عدد یکسانی باشید، نتیجۀ آزمایش‌تان پایا است.
روایی چیست؟
و اما نوبت به روایی یا اعتبار (Validity) می‌رسد! اما روایی یا اعتبار چیست؟ روایی و اعتبار پرسشنامه یا پژوهش به میزان دقت آن اشاره دارد. هر چه میزان روایی آزمون یا پژوهش بالاتر باشد، نتیجۀ آن تطابق به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود.
پایایی بالا حاکی از اعتبار آزمون است. اگر روشی قابل اطمینان یا پایا نباشد، احتمالاً، معتبر نیز نخواهد بود.
اجازه دهید با ذکر مثالی ملموس، برای‌تان بگوییم معنی روایی چیست؟ اگر یک ترمومتر، در شرایط مشابه، دمای یکسانی را نشان ندهد، احتمالاً خراب است و در نتیجه، نتایجی که نشان می‌دهد معتبر نیستند.
به‌طور کلی، سنجش روایی، در مقایسه با سنجش پایایی، دشوارتر است، اما اهمیت بیشتر دارد. اگر می‌خواهید نتایج تحقیقات و پژوهش‌های‌تان مفید باشد، باید از روش‌های معتبر برای گردآوری داده‌ها بهره بگیرید.
چگونه پایایی و روایی را ارزیابی کنیم؟
اما می‌رسیم به نحوۀ ارزیابی روایی و پایایی پرسشنامه یا هر چیز دیگری! پایایی را می‌توانید با مقایسۀ نتایج چند اندازه‌گیری بسنجید. اما ارزیابی روایی دشوارتر است. می‌توانید آن را با مقایسۀ نتایج به‌دست‌آمده با دیگر داده‌ها یا نظریۀ مرتبط بسنجید. روش‌های متعددی برای تخمین روایی و پایایی وجود دارد.
انواع پایایی کدام است؟
انواع پایایی را می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف آماری تخمین زد.
- بازآزمایی
چه چیزی را می‌سنجد؟
بازآماییْ ثبات نتایج را در گذر زمان می‌آزماید: آیا با تکرار آزمون، به نتیجه‌ای مشابه دست پیدا میکنید؟
مثال:
گروهی از شرکت‌کنندگان پرسش‌نامه‌ی مربوط به ویژگی‌ای شخصیتی را پُر می‌کنند.
اگر این پرسشنامه را روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها بعد، مجدداً، پر کنند و نتیجۀ مشابهی حاصل شود، پایایی بازآزمایی پرسشنامه بالا است.
- پایایی بین مشاهده‌گران
چه چیزی را می‌سنجد؟
سازگاری اندازه در میان مشاهده‌گران.
مثال:
پنج آزمون‌گر، براساس معیارهای ارزیابی، نتایج متفاوتی را برای پروژۀ دانشجویی مشخصی را ارائه می‌کنند. این حاکی از پایایی بین‌مشاهده‌گران پایین است (به عنوان مثال، وقتی معیارها بیش‌ازحد ذهنی باشد و عینی نباشد، این اتفاق خواهد افتاد).
- سازگاری درونی
چه چیزی را می‌سنجد؟
سازگاری خود سنجش: آیا از بخش‌های مختلف آزمون، که برای سنجش مورد مشخصی طراحی شده‌‌اند، نتیجۀ مشابهی را دریافت کرده‌اید؟
مثال:
پرسش‌نامه‌ای را برای سنجش میزان عزت نفس طراحی کرده‌اید. اگر نتایج را، به‌طور تصادفی، به دو قسمت تقسیم کنید، باید همبستگی قوی میان دو نتیجه یا دسته وجود داشته باشد. اگر تفاوت زیادی میان دو نتیجه وجود داشته باشد، سازگاری درونی پایین است.
انواع روایی کدام است؟
روایی آزمون را می‌توان براساس سه نوع اصلی مدرک سنجید. هر نوع را می‌توان از طریق روش‌های آماری یا قضاوت‌های تخصصی سنجید.
- روایی سازه
چه چیزی را می‌سنجد؟
نزدیکی یک سنجه به دانش و تئوری موجود در مورد مفهومی که ارزیابی شده است.
مثال:
پرسشنامه عزت نفش را می‌توان با اندازه‌گیری دیگر ویژگی‌های مربوط به مفهوم عزت نفس، مانند مهارت‌های اجتماعی و خوش‌بینی، سنجید. اگر همبستگی قوی میان نمرات عزت نفس و نمرات مربوط به این ویژگی‌ها وجود داشته باشد، روایی سازه پرسش‌نامه‌تان بالا است.
- روایی محتوایی
چه چیزی را می‌سنجد؟
این سنجش، تا چه میزان، همۀ ابعاد مفهوم اندازه‌گیری‌شده را می‌سنجد.
مثال:
آزمونی که می‌خواهد سطح زبان اسپانیایی دانش‌آموزان کلاسی را بسنجند شامل مهارت‌های خواندن، نوشتن و صحبت کردن می‌شود، اما مهارت گوش را شامل نمی‌شود. متخصصان معتقدند که درک شنیداری از ابعاد ضروری توانش زبانی است، بنابراین، چنین آزمونی فاقد روایی متوایی برای سنجش سطح زبان اسپانیایی دانش آموزان است.
- روایی ملاکی
چه چیزی را می‌سنجد؟
میزان تطابق نتایج یک سنجه با دیگر سنجه‌های معتبرمفهومی مشابه.
مثال:
مطالعه‌ای در مورد بررسی نظرات سیاسی رأی‌دهندگان صورت می‌گیرد. اگر نتایج مطالعه پیش‌بینی دقیقی را از نتیجه نهایی انتخابات ارائه دهد، مطالعه از روایی ملاکی بالایی برخوردار بوده است.
چگونه از روایی و پایایی پژوهش‌مان مطمئن شویم؟
روایی و پایایی نتایج پژوهش بستگی به چند عامل دارد:
- طراحی پژوهش
- انتخاب روش‌های مناسب
- انتخاب درست نمونه‌ها
- حفظ انسجام پژوهش
- انجام پژوهش با دقت بالا
حصول اطمینان از روایی پژوهش
در همان اولین مراحل انجام پژوهش، یعنی تصمیم‌گیری در مورد گردآوری داده‌ها، باید به فکر روایی پژوهش‌تان باشید.
- روش‌های درست اندازه‌گیری را انتخاب کنید.
- برای انتخاب سوژه، از روش‌های درست نمونه‌گیری استفاده کنید.
حصول اطمینان از پایایی پژوهش
در روند گردآوری داده، باید به فکر حفظ پایایی پژوهش‌تان باشید. وقتی از ابزار یا تکنیکی برای گردآوری استفاده کنید، نتایج باید دقیق، پایدار و تکثیرپذیر باشد.
- همواره، در همه مراحل پژوهش، از روش‌های مشخص استفاده کنید.
- پژوهش را در شرایط استاندارد انجام دهید.
در کدام قسمتهای پایان نامه، از روایی و پایایی پژوهش‌مان صحبت کنیم؟
در قسمتهای مختلف پایان نامه، می‌توانید از روایی و پایایی کارتان صحبت کنید. در واقع، باید نشان دهید که در همۀ قسمتهای پژوهش، از برنامهریزی گرفته تا تفسیر نتایج، حواس‌تان به روایی و پایایی پژوهش بوده است.
- پیشینه پژوهش (Literature Review)
پژوهشگران دیگر برای ابداع و بهبود روش‌های معتبر و قابل اعتمادشان چه کردند؟
- روش‌شناسی (Methodology)
برای حصول اطمینان از پایایی و روایی سنجه‌های تحقیق‌تان چه برنامه‌ای داشته‌اید؟
- نتایج (Results)
در این قسمت، باید در مورد پایایی و روایی نتایج پزوهش‌تان صحبت کنید.
- بحث (Discussion)
در این قسمت، باید در مورد میزان قابلیت اطمینان و اعتبار نتایج‌تان صحبت کنید.
- نتیجه‌گیری (Conclusion)
اگر روایی و پایایی از مشکلات بزرگ یافته‌های شما هستند، باید در این قسمت در موردش صحبت کنید.
سحن آخر
روایی و پایایی در مطالعات پژوهشی حاکی از کیفیت، ثبات، دقت و صحت یک ابزار، آزمون یا پرسشنامه است. روایی و پایایی در مطالعات پژوهشی اهمیت بالایی دارد. روایی و پایایی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. آزمونی که از روایی لازم برخوردار باشد پایا نیز هست. اما عکس این قضیه لزوماً صدق نمی‌کند.
عالی دمتون گرم
اطلاعات خیلی خوبی بود
سپاسگزارم
سلام
اجرتان با خداوند.
من همیشه برای تمیز این دوتا مشکل داشتم.
منبع این مقاله رو لطف میکنید ؟