- برخلاف ژورنال‌های سنتی، که اغلب هزینه‌های گزافی را برای دسترسی به محتوای ژورنال به خوانندگان تحمیل می‌کنند، ژورنال‌های دسترسی آزاد محتوا را به‌صورت رایگان در وب می‌گذارند.
تعریف دسترسی آزاد
دسترسی آزاد (Open Access) به اطلاعات دیجیتالی آنلاینی اطلاق می‌شود که به‌طور رایگان قابل دسترس باشند. منابع پژوهشی با دسترسی آزاد رایگان‌اند و عبور از موانع کپی‌رایت و صدور مجوزشان برای کاربران و مؤلفین اغلب راحت‌تر از پژوهش‌هایی است که به‌طور مرسوم منتشر می‌شوند.
هرچند Open Accessجدیدترین نوع انتشار پژوهش محسوب می‌شود، بسیاری از ژورنال‌های دسترسی آزاد از روش‌های معتبر داوری دقیق همتا تبعیت می‌کنند و استانداردهای انتشاراتی بالایی دارند.
اطلاعات بیشتر در مقاله اختصاصی با عنوان: داوری همتا یا Peer Review و نقش آن در پذیرش مقاله
Open Access سبز در مقابل Open Access طلایی
انتشار با دسترسی آزاد سبز (گرین یا green) به خودبایگانی کردن پژوهش‌های منتشرشده یا پیش‌انتشار برای استفاده عمومی رایگان اطلاق می‌شود. مؤلفین در آرشیوی سازمانی یا رشته‌ای مانند eCommons@Cornell و arXiv.org امکان دسترسی به نسخه پیش از چاپ یا پس از چاپ مقالات پژوهشی (دارای مجوز ناشر) را فراهم می‌کنند.
انتشاراتی با دسترسی آزاد طلایی (گلد یا gold) به پژوهش‌های منتشرشده در ژورنال‌هایی با دسترسی آزاد اطلاق می‌شود که از طریق سایت ژورنال یا ناشر قابل دسترس‌اند. نمونه‌هایی از دسترسی آزاد طلایی شامل کتابخانه علمی عمومی (PLOS) و بایومد مرکزی (Central Biomed) هستند. ژورنال‌های چندگانه این امکان را در اختیار مؤلفین آثار می‌گذارند تا دسترسی مقالاتشان را به‌صورت رایگان آزاد کنند. ژورنال‌های چندگانه هنوز هم اساساً اشتراکی (خریدنی) هستند و امکان دسترسی آزاد به مقالات مجزا را می‌دهند. علی‌رغم اینکه ناشرین برای توصیف ترتیب این ژورنال‌ها از اصطلاح «دسترسی آزاد طلایی» استفاده می‌کنند، آن‌ها ژورنال‌های دسترسی آزاد واقعی محسوب نمی‌شوند و صندوق انتشارات دسترسی آزاد کورنل نیز هزینه‌های دسترسی آزاد به ژورنال‌های چندگانه را پشتیبانی نمی‌کند.
دسترسی آزاد گراتیس در مقابل دسترسی آزاد لایبر
- دسترسی آزاد گراتیس اطلاعاتی هستند که به‌طور رایگان در دسترس قرار می‌گیرند، هرچند ممکن است هنوز هم برخی محدودیت‌های کپی‌رایت و صدور مجوز در خصوص آن‌ها اعمال شود.
- دسترسی آزاد لایبر به اطلاعاتی اطلاق می‌شود که هم رایگان هستند و هم هیچ محدودیتی در زمینه کپی‌رایت و صدور مجوز ندارند.
- گرچه واژه «رایگان» بدین معناست که دسترسی به اطلاعات هزینه‌ای ندارد، اما نباید فراموش کرد که ناشر دسترسی آزاد هنوز هم برای انتشار اثر از مؤلفین پول دریافت می‌کند.
فهرست کامل ژورنال‌های Open Access
تعداد زیادی ژورنال‌های دسترسی آزاد تک‌رشته‌ای و چندرشته‌ای وجود دارد. ژورنال‌های ویژه انتشار را با دقت انتخاب کنید.
این مسیر قابل جستجوی ژورنال‌های دسترسی آزاد در کلیه رشته‌ها است.
PLoS چندین ژورنال معتبر دسترسی آزاد را که تحت داوری دقیق همتا قرار گرفته‌اند منتشر می‌کند که رشته‌های مختلف علوم ازجمله PLoS زیست‌شناسی، PLoS وان و PLoS پاتوژن را در برمی‌گیرد.
این ناشر مستقل در لندن، انگلستان، امکان دسترسی آزاد به انتشارات پژوهشی زیست‌پزشکی را فراهم می‌کند. این انتشارات شامل مقالات ژورنالی زیست‌شناسی و پزشکی، گزارش‌های جاری و چکیده جلسات است. این ناشر اطلاعاتی درباره کارآزمایی‌های فعلی کنترل‌شده و موضوعات مرتبط با زیست‌شناسی مدرن ارائه می‌دهد.
در این سایت، فهرست ژورنال‌هایی با دسترسی آزاد در زمینه پژوهش‌های رسانه‌ای و ارتباطی قابل مشاهده است.
PeerJ که شاخه‌ای از PLoS محسوب می‌شود، ژورنال دسترسی آزاد جدیدی در زمینه علوم زیست‌شناسی و پزشکی است. PeerJ تحت الگوی منحصربه‌فرد هزینه نشر کار می‌کند که گزینه‌های عضویت مادام‌العمر را در اختیار کاربران و مؤلفین می‌گذارد. ما در مقاله دیگری برترین ژورنال‌های پزشکی را معرفی کرده‌ایم.
الزویر ژورنال‌ها و آثار پژوهشی بسیاری را در رشته‌های مختلف منتشر می‌کند. در سایت این ناشر، لیستی از ژورنال‌های دسترسی آزاد آن قابل مشاهده است.
شامل لیستی از ژورنال‌های دسترسی آزاد است که اشپرینگر در رشته‌ها و زمینه‌های متعدد منتشر کرده است.
این ناشر ژورنال‌ها و آثار پژوهشی بسیاری را در رشته‌های مختلف منتشر می‌کند. در سایت آن لیستی از ژورنال‌های دسترسی آزاد این ناشر قابل مشاهده است.
وایلی ژورنال‌ها و آثار پژوهشی متعددی را در زمینه‌های مختلف منتشر می‌کند. این سایت لیستی از ژورنال‌های دسترسی آزاد این ناشر را در اختیار کاربران و مؤلفین می‌گذارد.
دو مورد از ژورنال‌های «رویال سوسایتی» دارای دسترسی کاملاً آزاد هستند.
«مجموعه انتشارات دسترسی آزاد پژوهش‌محور بین‌المللی است که رسالت آن دسترسی جهانی به آثار پیشگام اندیشه‌های انتقادی معاصر است». شبکه OHP شامل چندین سری کتاب دسترسی آزاد منتشرشده توسط MPublishing در دانشگاه میشیگان و همچنین فهرست گزیده‌ای از ژورنال‌های دسترسی آزاد در زمینه نظریه انتقادی و فرهنگی است که به‌طور مستقل تولید شده‌اند.
شبکه‌ای است که اعضای انجمن زبان مدرن را به هم پیوند می‌دهد. این سایت علاوه بر پشتیبانی از بلاگ‌ها و گروه‌های بحث و گفتگوی غیررسمی گوناگون، پایگاه قدرتمندی برای دسترسی به انتشارات رسمی دیگر است، چه انتشارات خود اعضاء و چه انتشاراتی که انجمن پایه‌گذارشان بوده است.» بخش «ایجاد پروژه‌های کتاب جدید در MLA Commons» را هم ببینید.
انتخاب: ژورنال‌های دسترسی آزاد در مقابل ژورنال‌های سنتی
محققین بسیاری درگیر این تصمیم‌گیری‌اند که پژوهش خود را در ژورنال دسترسی آزاد منتشر کنند یا ژورنالی سنتی (و شاید معتبرتر). چهار عامل عمده‌ای که در این تصمیم‌گیری باید به آن توجه داشت عبارت‌اند از: رویت‌پذیری، هزینه، اعتبار و سرعت.
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که به طرز فزاینده‌ای اینترنت‌محور است و این تغییر شیوه انتقال اطلاعات، ارتباط، اشتراک‌گذاری و انجام کسب‌وکار با یکدیگر تأثیر عمیقی بر انتشار آکادمیک و پژوهش‌های علمی گذاشته است.
در پاسخ به سوالات پژوهشی بزرگ، همکاری بین پژوهشگران ضروری است و از زمانی که اولین شماره مجله The Philosophical Transactions of the Royal Society در سال ۱۶۶۵ منتشر شد، این همکاری تا حد زیادی به صنعت انتشارات وابسته بوده است.
اما از زمان پیدایش اینترنت، دانشمندان برای اطلاع از جدیدترین پیشرفت‌ها دیگر نیازی به دسترسی به جدیدترین هاردکپی از ژورنال‌های محبوبشان ندارند. در حقیقت، دیگر ضرورتی ندارد که محل کارتان را ترک کنید و تمام عصر را در لابه‌لای قفسه‌های کتابخانه‌ها بگذرانید – زیرا بخش زیادی از اطلاعات موردنیاز برای انجام پژوهش از رایانه‌های شخصی قابل دریافت‌اند.
با استفاده از خدمات ترجمه مقاله و ترجمه فارسی به انگلیسی شبکه مترجمین ایران، این تضمین به شما داده می‌شود که مقاله ارسالی شما به ژورنال‌های معتبر از نظر زبانی و ویرایشی بدون ایراد باشد.
در جامعه امروزی، پژوهش‌ها در جاهای بسیاری منتشر می‌شوند، ازجمله شبکه‌های اجتماعی، بلاگ‌ها، توییتر و ژورنال‌های پژوهشی دسترسی آزاد (Open Access) که به‌صورت رایگان در دسترس تمام افرادی قرار می‌گیرند که به اینترنت دسترسی دارند. برخلاف ژورنال‌های سنتی، که اغلب هزینه‌های گزافی را برای دسترسی به محتوای ژورنال به خوانندگان تحمیل می‌کنند، ژورنال‌های دسترسی آزاد محتوا را به‌صورت رایگان در وب می‌گذارند و پژوهشگران را موظف می‌کنند تا یافته‌هایشان را منتشر کنند.
گرچه این ایده که ژورنالی به‌صورت رایگان و بدون هیچ مانع مالی در دسترس عموم قرار گیرد در تئوری ایده‌ای عالی است، اما در زمان انتشار، پژوهشگران زیادی درگیر این تصمیم‌گیری‌اند که همین کار را در ژورنال‌های Open Access انجام دهند یا در ژورنال‌های سنتی (و شاید معتبرتر). چهار عامل عمده که در زمان اتخاذ این تصمیم باید به آن‌ها توجه داشت عبارت‌اند از: رویت‌پذیری، هزینه، اعتبار و سرعت.
چهار عاملی که در زمان انتخاب بین مجلات Open Access و ژورنال‌های سنتی باید به آن‌ها توجه کنید:
1) رویت‌پذیری
منظور از انتشار مقاله در ژورنال‌های دسترسی آزاد این است که افراد بیشتری احتمال دارد آن را مشاهده کنند، زیرا افراد بیشتری می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. در واقع، مطالعه‌ای نشان داد که دانلودهای متن کامل مقالات دسترسی آزاد ۸۹٪ بیشتر، دانلودهای فایل پی‌دی‌اف ۴۲٪ بیشتر، و بازدیدکنندگان منحصربه‌فرد ۲۳٪ بیشتر از بازدیدکنندگان مقالات اشتراکی بودند.
علاوه بر این، نظرسنجی به‌عمل‌آمده از مؤلفین علوم پایه و علوم انسانی – اجتماعی نشان داد این باور که انتشارات دسترسی آزاد در سطح وسیع‌تری خوانده می‌شوند دومین دلیل معمول انتخاب ژورنال‌های دسترسی آزاد برای انتشار مقالات است. گرچه هنوز هم معلوم نیست که آیا این افزایش دانلودها و شمار بازدیدکنندگان به نرخ سایتیشن بیشتر برمی‌گردد یا نه، رویت‌پذیری بیشتری که از روش دسترسی آزاد میسر می‌شود، به شما این امکان را می‌دهد تا راحت‌تر به همکاران بالقوه خود دسترسی پیدا کنید.
همچنین، از این طریق داده‌هایتان در دسترس آموزگاران و عموم مردم قرار می‌گیرد که بیشترشان امکان خرید مقالات ژورنال‌های گران‌قیمت را ندارند.
2) هزینه
هر دو ژورنال‌های سنتی و دسترسی آزاد ممکن است در زمان ارائه مقاله جهت انتشار، برای تأمین مخارج ویراستاری و داوری همتا، هزینه ناچیزی را از شما دریافت کنند. تفاوت بین این دو ژورنال در هزینه‌های پس از پذیرش مقاله است.
ژورنال‌های سنتی معمولاً بر اساس صفحه (اغلب ۲۵۰-۱۰۰ دلار به ازای هر صفحه) یا بر اساس شکل رنگی (۱۰۰۰-۱۵۰ دلار به ازای هر شکل) هزینه‌ای از مؤلف دریافت می‌کنند؛ اما، ژورنال‌های دسترسی آزاد به‌طور معمول هزینه انتشار ثابتی دارند که ممکن است از ۸ دلار تا ۵۰۰۰ دلار (مجله سل ریپورت) متغیر باشد. در بعضی موارد، زمانی که مؤلفین استطاعت پرداخت هزینه‌های نشرشان را ندارند، می‌توانند بسته به بضاعت مالی خود برای بخشش کامل یا جزئی هزینه درخواست دهند.
یکی دیگر از هزینه‌های انتشار به اشتراک ژورنال مربوط می‌شود که ممکن است ناچیز باشد، درحالی‌که برخی ژورنال‌ها برای دسترسی کامل آنلاین به مقالاتشان تا ۴۰۰۰۰ دلار حق اشتراک دریافت می‌کنند. این هزینه‌های گزاف حتی ممکن است سبب شوند که برخی کتابخانه‌ها حق اشتراک را که به ضرر خوانندگان و مؤلفین‌اند، لغو کنند. در واقع، هزینه بالای حق اشتراک باعث شد تا دانشگاه هاروارد دانشجویان خود را ترغیب کند تا «مقالاتشان را در ژورنال‌های دسترسی آزاد یا ژورنال‌هایی که حق اشتراک معقول و دائمی دارند ارائه کنند و اعتبار را به ژورنال‌های دسترسی آزاد دهند.»
پیشنهاد مطالعه در این زمینه: هزینه های انتشار مقاله ISI یا publication fees
3) اعتبار
برخی پژوهشگران برای انتشار آثارشان در ژورنال‌های دسترسی آزاد محتاطانه رفتار می‌کنند، زیرا ممکن است این ژورنال‌ها همانند برخی از ژورنال‌های بزرگ‌تر و جاافتاده‌تر در همان رشته، معروف نباشند. در واقع، شایع‌ترین علتی که مؤلفین علوم پایه و علوم انسانی – اجتماعی برای عدم انتخاب انتشار در مجلات دسترسی آزاد ذکر می‌کنند به نگرانی از کیفیت مشهود انتشارات Open Access مربوط می‌شود. علاوه بر این، ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که بسیاری از ژورنال‌های دسترسی آزاد نوپا هستند و هنوز اولین ضریب تأثیر (IF) خود را دریافت نکرده‌اند. به‌طور مثال، ۱۷۹ ژورنال از ۵۰۰ ژورنال دسترسی آزاد منتشرشده توسط اشپرینگر در سال 2017 ضریب تأثیر دریافت کردند.
بااین‌حال، ژورنال‌های OA با IF بالا در رشته‌های گوناگونی در دسترس هستند. بر اساس گزارش‌های استنادی ژورنال‌ها در رشته زیست‌شناسی، ژورنال‌های دسترسی آزاد PLOS زیست‌شناسی، BMC زیست‌شناسی و PLOS ONE به ترتیب رتبه یک، چهار و ده IF را در سال ۲۰۰۹ دریافت کردند. همچنین، در همان سال، ژورنال PLOS زیست‌شناسی محاسباتی، BMC زیست‌شناسی سامانه‌ای و BMC بیوانفورماتیک در دسته زیست‌شناسی ریاضیاتی و محاسباتی، به ترتیب رتبه اول، سوم و چهارم را دریافت کردند.
بااین‌حال، هنوز هم‌دانشگاهیان زیادی به ژورنال‌های «برنددار» اهمیت می‌دهند، زیرا انتشار در این قبیل ژورنال‌ها می‌تواند شانس ترفیع، اخذ حق تصدی، و اخذ کمک‌هزینه برای ارائه پروپوزال را افزایش دهد.
درباره یکی از روش‌های رتبه بندی مقالات: آشنایی با رتبه‌بندی سایمگو (SCImago)
4) سرعت
نظرسنجی فوق همچنین نشان داد که حدود ۷۰-۶۵ درصد از مؤلفین علمی، هنگام انتخاب ژورنال، «سرعت فرایند پذیرش تا انتشار» را «بسیار مهم» یا «فوق‌العاده مهم» تلقی می‌کنند، درحالی‌که حدود ۸۵-۸۰ درصد از این مؤلفین باور دارند که «سرعت فرایند سابمیت تا اولین تصمیم‌گیری» نقش «بسیار مهم» یا «فوق‌العاده مهمی» در تعیین ژورنال انتخابی برای انتشار در آن دارد.
البته، انتشار در هر ژورنالی که تحت داوری همتا قرار گرفته است همواره از زمان سابمیت تا پذیرش و نهایتاً مرحله انتشار کمی تأخیر دارد. این موضوع به‌ویژه در علوم بالینی مسئله‌ساز است، زیرا نتایج به‌طور متوسط ۲۱ ماه بعد از اتمام کارآزمایی منتشر می‌شود. چنین تأخیری در انتشار داده‌های جدید می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری برای بیماران در انتظار روش‌های درمانی جدید داشته باشند.
به‌طور کلی، روش سنتی انتشار مقاله تأخیرهای زیادی به همراه دارد که عبارت‌اند از:
- ضرورت دسته‌بندی موضوعی مقالات
- انباشت مقالات قابل‌انتشار به جهت محدودیت‌های فضا
- زمان موردنیاز برای چاپ نسخه‌های کاغذی ژورنال و توزیع آن‌ها
بسیاری از ژورنال‌های دسترسی آزاد فرایند انتشار بسیار سریعی را تبلیغ می‌کنند که در بیانیه رسالتشان منعکس می‌شود (PeerJ: «خوانش سریع، درست و گسترده. رسالت ما این است تا به پژوهشگران جهان کمک کنیم تا دانش خود را به شکلی کارآمد منتشر کنند»؛ PLOS ONE: «تسریع انتشار مقالات علمی داوری‌شده»). در واقع، پژوهش سال ۲۰۱۳، ۱۳۵ ژورنال مندرج در شاخص سایتیشن اسکوپیس را بررسی کرد و نشان داد که مدت‌زمان فرایند پذیرش تا انتشار در مجلات دسترسی آزاد بسیار کوتاه‌تر از ژورنال‌های سنتی است.
بنابراین، اگر سرعت عامل مهمی در تصمیم‌گیری شما درباره انتخاب ژورنال مورد نظر برای انتشار اثر در آن باشد، ژورنال دسترسی آزاد می‌تواند بهترین گزینه باشد.
سایر جوانبی که هنگام تصمیم‌گیری باید به آن‌ها توجه داشت
به‌طور کلی، هنگام انتخاب بین ژورنال‌های دسترسی آزاد و سنتی، توجه به رویت‌پذیری، هزینه انتشار، ضریب اثر (یا «اعتبار») ژورنال و سرعت انتشار مهم است. به دلیل وجود ژورنال‌های متعدد با IF بالا در علوم زیست‌شناسی و بالینی، انتشار در ژورنال Open Access گزینه خوبی برای پژوهشگران این حوزه‌ها است. پژوهشگران سایر رشته‌ها ممکن است بیشتر به ژورنال‌های سنتی آشنا و قابل‌اطمینان تمایل داشته باشند.
شواهدی که نشان می‌دهد چگونه دسترسی آزاد چشم‌انداز کل صنعت انتشار را متحول می‌کند، در بسیاری از ژورنال‌های سابقاً سنتی دیده می‌شود که اکنون جزو انتشارات دسترسی آزاد «چندگانه» محسوب می‌شوند. این ژورنال‌ها به مؤلفین این امکان را می‌دهند تا برای تضمین دسترسی آزاد به مقاله‌شان، «هزینه دسترسی آزاد» اضافی بپردازند. به‌طور مثال، PNAS مبلغ ۱۷۰۰ دلار از مؤلفین دریافت می‌کند (۱۳۰۰ دلار مشروط بر اشتراک عضویت موسسه‌شان در ژورنال) که بالاترین مبلغ معمول برای امکان دسترسی آزاد است.
بنابراین، ممکن است انتخاب بین ژورنال‌های «دقیقاً دسترسی آزاد» و «دقیقاً سنتی» چندان ضروری نباشد، زیرا ژورنال دسترسی آزاد چندگانه با IF بالا بهترین ژورنال در بین این دو است: ترکیبی از رویت‌پذیری بالای ژورنال OA و اعتبار ژورنال سنتی معروف.
