در زبان فارسی، کلماتی وجود دارد که نابجا استفاده میشوند یا اینکه تلفظشان مطابق با فرهنگ‌های لغت نیست. می‌توان، به‌راحتی، فهرست بلندی از کلماتی را که به‌اشتباه نوشته یا خوانده میشوند گردآوری کرد. برخی اشتباهات رایج و گفتاری و نوشتاری آنقدر متداول‌اند که صورت صحیح‌شان برای‌تان عجیب و نامأنوس خواهد بود. در ویرایش فارسی، این اشتباهات متداول اهمیت زیادی پیدا میکنند. در واقع، ویراستار مجرب باید آنها را به خوبی بشناسد و از آنها بپرهیزد. برخی اشتباهات نیز مربوط به تلفظ واژگان هستند و باید در مکالمات روزمره‌مان، به‌درستی، از آنها استفاده کنیم.
در این مطلب، به اشتباهات متداول در زبان فارسی خواهیم پرداخت. با شبکه مترجمین ایران همراه باشید.
اشتباهات رایج زبان فارسی
پیش از آن‌که به سراغ اشتباهات رایج در زبان فارسی و اشتباهات املایی در این زبان برویم، باید بدانیم که اصلاً، شناخت انواع اشتباهات املایی چه کمکی به ما می‌کند؟ شناخت اشتباهات رایج و تفاوت میان لغات مشابه به شما کمک می‌کند واژه‌های مشابه را، به‌راحتی، تفکیک کنید، کاربرد و تلفظ صحیح‌شان را یاد بگیرید. در ادامه، برخی از غلط های املایی رایج را برخواهیم شمرد.
اثاث، اثاثه
اثاث یا اثاثه به معنی کالا و اسباب و لوازم خانه است.
اثاثیه صورت غلط ولی مصطلح آن است.
بلادرنگ
این کلمه ترکیبی عربی – فارسی است، به معنی فوراً و بدون وقفه. با استناد به لغت نامه دهخدا، این ترکیب عربی و فارسی فصیح نیست. می‌توانید بی‌درنگ را جایگزین آن کنید.
تسویه
حواس‌تان به «تسویه» و «تصفیه» باشد!
تسویه: برابر کردن و مساوی کردن
تصفیه: پاک کردن و پالایش
در مورد واریز حساب، باید از واژۀ تسویه استفاده کنید. تصفیه حساب غلط است.
چنانچه و چنانکه
و اما می‌رسیم به تفاوت چنانچه و چنانکه! معمولاً، چنانچه و چنانکه را، به‌اشتباه، به جای یکدیگر استفاده میکنند. اما این دو واژه کاربردی متفاوت دارند.
چنانچه، در اصل، «چون آنچه» است، به معنی «اگر».
چنانکه برای تشبیه استفاده میشود، به معنای بدان‌سان که، آن‌طوری که
مثال: چنانکه دست به دست آمده ست ملک به ما
به دست‌های دگر همچنین بخواهد رفت (سعدی)
حال که به فرق چنانچه و چنانکه پی برده‌اید، دیگر امکان ندارد آنها را جایگزین یکدیگر کنید.
خرد و خورد
خرد و خورد را معمولاً به جای یکدیگر به کار می‌گیرند. اما این دو معنایی کاملاً متفاوت دارند. اما تفاوت خرد و خورد در چیست؟
خُرد: کوچک، صغیر
مثال: چنین بود نزد بزرگان و خرد (فردسی)
خورد: خوراک، خوردنی
حال که با تفاوت معنی خرد و خورد آشنا شدید، دیگر با یکدیگر اشتباه‌شان نمی‌گیرید.
خاستن و خواستن
خواستن و خاستن نیز از واژه‌های سردرگم‌کننده‌اند، اما اگر تفاوت خاستن و خواستن را بدانید و آن را به ذهن بسپارید، می‌توانید بدون اینکه گیج شوید و نگران اشتباه شدن‌شان باشید، از آنها استفاده کنید.
خاستن: بلند شدن، عاید شدن و فایده داشتن
مثال: ز هر سو فراوان خریدار خاست (فردوسی)
خواستن: خواهش کردن و طلب کردن
مثال: گهر خواست از گنج و دینار خواست
گرانمایه یاقوت بسیار خواست (فردوسی)
مشمع
شاید واژۀ مشمع به گوش خیلی‌ها غریب باشد. اما مشما درسته یا مشمع؟ مشما یکی دیگر از نمونه‌های تلفظ اشتباه کلمات فارسی است. باید بگوییم مشمع درست است.
مشمع به معنی پارچه روغنی (به شمع آغشته) است . امروزه، آن را برای لفاف‌های پلاستیکی استفاده میکنند.
نباید مشمع را مشما تلفظ کنیم یا بنویسیم.
ماجراجو
ماجراجو از رایج‌ترین اشتباهات است. ماجراجو به معنای شرطلب و فتنه‌خواه است، نه به معنای کنجکاو.
محذور و محظور
محذور و محظور نیز متفاوت از یکدیگرند و هنگام نوشتن‌شان، باید مراقب معنی‌شان باشید.
محذور: امر مخوف، آنچه از آن ترسیده شود.
محظور: منع‌شده و حرام‌شده
مثال: استعمال لباس ابریشمی برای مردان محظور است.
این دو کلمه تفاوت ظریفی دارند و نویسنده یا ویراستار حرفه‌ای نباید آن دو را به جای یکدیگر به کار ببرد.
مسترد
مسترد به معنی پس گرفته شده و باز پس داده شده است، نه به معنی رد کردن.
اشتباهات تلفظی مشهور
و اما می‌رسیم به اشتباهات رایج در تلفظ! تلفظ اشتباه کلمات فارسی محدود به یک لغت یا ده لغت نیست. بسیاری از پرکاربردترین کلمات فارسی را، بی‌آنکه بدانیم، اشتباه تلفظ می‌کنیم. در ادامه، برخی از این اشتباهات متداول را برای‌تان خواهیم گفت.
لب مطلب
شاید موقع استفاده از لب مطلب، تردید به سراغ‌تان آمده باشد که بگویم لب مطلب یا لپ مطلب؟ تلفظ درست لب مطلب است، نه لپ مطلب.
منکر
منکَر(فتحه روی کاف): ناشایسته و قبیح
منکِر (کسره زیر کاف): انکار کننده
این دو واژه املایی یکسان دارند، اما تلفظشان متفاوت از یکدیگر است.
خرتلاق
خرتلاق در دستۀ کلماتی که اشتباه تلفظ میشوند قرار می‌گیرد.خرتلاق به معنی حنجره است. اما در زبان عامیانه آن را، به‌اشتباه، خرتناق تلفظ میکنند.
- تا خرتلاق خوردن.
نکات
«نکات» از واژگان پرکاربرد فارسی است، اما بسیاری آنها اشتباه تلفظ میکنند. اما تلفظ صحیح نکات چیست؟
نکات جمع نکته است و باید به صورت نِکات (کسره زیر نون) تلفظ شود. تلفظ متداول و غلط آن نُکات (ضمه روی نون) است.
سخن آخر
تا به این‌جا، با برخی اشتباهات متداول املایی و تلفظی در فارسی آشنا شدید! نظر شما درباره تلفظ صحیح کلمات و کاربرد صحیح آنها چیست؟ آیا فکر می‌کنید کلمات باید درست تلفظ شوند؟ آیا تلاش می‌کنیم تلفظ صحیح واژگان فارسی را نیز، مانند تلفظ صحیح واژگان انگلیسی، یاد بگیریم؟ یا اینکه این غلط‌ها را بخشی از تغییرات زبانی می‌دانیم و همین‌که در صحبت روزمره، اشتباه به نظر نمی‌رسند کافی‌ست؟ احتمالاً، کلمات دیگری در ذهن شما هست که تلفظ یا کاربرد اشتباه آن را زیاد می‌بینید.
سلام!
بسیار ممنون از اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی شما.
اما جالب است که خود متن شما با یک اشتباه شروع شده! واژه «غلط» اشتباهاً «غط» نوشته شده، که البته مطمئناً اشتباه تایپی بوده است و نه غلط املائی.
دیگر اینکه، زبان عربی و فارسی بسیار در هم تنیده شده‌اند به گونه‌ای که جداسازی آنها بسیار دشوار، یا در مواردی غیرممکن است. از ترکیب این واژگان حتی بعضی عبارات جدید ساخته شده‌اند. تصور می‌کنم بهتر است برخی از اینها را برسمیت بشناسیم؛ چنانکه در سده‌های پیشین هم مردمان آن روزگار کلماتی ساخته‌اند که ترکیبی از واژگان زبان‌های دیگر بوده است. (مثلاً عباراتی که از زبان‌های آشور و بابل به فارسی آمده‌اند یا بعدها از ترکی و مغولی وارد زبان ما شده‌اند).
اگر بخواهیم بیش از حد وسواس به خرج دهیم، مثلاً باید «کوروش» را بخوانیم: «کورُو وَهاش». و چون کورو وهاش به عبری رفته کوروش شده و هنگامی که به یونانی رفته سیروس شده است؛ پس اسم سیروس را نپذیریم و آن را به کوروُ_وَهاش برگردانیم! یا مثلاً شاهنامه که بوده خدای‌نامه، بگوییم در اصل بوده «خوءَتای نامَک» و اصلاً اسم خدا را هم به همان خوءتای (یا خؤتای) برگردانیم!
البته ما به نوبۀ خود سعی می‌کنیم هرچه به ما رسیده است، بدون تغییر یا تبدیل به نسل‌های بعدی انتقال دهیم.
در مورد تلفظها هم (ضمن تشکر) به نظر بنده جای بحث است. مثلاً در مورد تلفظ کلمۀ نّکات به صورت نِکات، باید وارد حوزۀ علم کلام شویم و جامع‌المقدمات را مطالعه نماییم.
در پایان عرض کنم که تلاش شما در این زمینه شایستۀ تقدیر است.
از توجه شما سپاسگزارم!
دوست گرامی ممنونم که اشتباه متن را تذکر دادید. این اشکال برطرف شد. همچنین از همراهی و ارسال نظر شما متشکرم
سلام
اینایی که شما بهشون اشاره کردید ، اشتباه رایج و یا متداول نیستن و یا اگر هم هستن ، واژگان دیگری دارن نه اشتباه !!!
اشتباه اونه که یک نفر ، غیر پارسی زبان ، وقتی میشنوه وقتی به دایره ی لغات ذهنش رجوع میکنه دچار سردرگمی میشه ، مثل واژه ی دل ، که از شعر و شاعری هست تا دکان قصابی !!!
هم از نویسنده و هم از شما بابت اطلاعاتی که در اختیار ما گذاشتید سپاسگزارم
واقعا ممنون بابت این مقاله. در مورد کلمه ی صواب و ثواب هم اشتباهاتی در معنا صورت میگیره. در واقع راه صواب به معنای راه درست و صحیح و ثواب به معنای پاداش راه صواب است.
تلفپظ صحیح کلمه ی هممون چیست(حرکت م اول؟)
جمع نکته میشود نکات به ضمه نون نه کسره
در جمله زیر “را” را پس از فعل “میشوند” گذاشته اید که «غلط فاحش» است، چون “را” نشانه مفعول بی واسطه (یعنی یکی از اجزای جمله) است. وقتی آن را پس از فعل بگذارید کل جمله را به مفعول تبدیل می کنید!
«… یکی از فرهنگ‌نویسان معاصر، فهرست بزرگی از کلماتی که به اشتباه به کار گرفته یا خوانده میشوند را گردآوری کرده‌است.»
بابا تو دیگه کی هستی
نه دوست عزیز این اشتباه شماست. دوستان درست نوشته اند. «فهرست بزرگی از کلماتی که به اشتباه به کار گرفته یا خوانده میشوند» یک جمله نیست… بلکه یک عبارت در حکم یک واژه می باشد و فعل اصلی «گردآوری کردن» است. مثل اینکه بگویند فهرستی را گردآوری کرده است. یا «فهرست بزرگی از کلمات را گردآوری کرده است» یا … که می توان این عبارت مفعولی را هر چقدر طولانی کرد و به اصل آن لطمه ای وارد نمی شود. فعل «گردآوری کردن» هم از افعال متعدی می باشند که به مفعول نیاز دارند. چنانچه از این فعل در جمله ی مورد بحث بپرسیم چه چیزی را گردآوری کرد؟ جواب می شود:« فهرست بزرگی از کلماتی که به اشتباه به کار گرفته یا خوانده میشوند.»
با سلام
دوست گرامی اما به نظرم محل «را» کاملا درسته. در اصل کل جمله مفعول را است. حتی اگر به طور سنتی برای رسیدن به مفعول به سوال «چه کسی را» و «چه چیزی را» پاسخ دهیم، جواب «را» همان جمله است. چه چیزی را؟ فهرست بزرگی از کلماتی که به اشتباه به کار گرفته یا خوانده میشوند.
حال چه لزومی داردکه برروی زبروزیر و پیش یعنی فتحه و کسره و ضمه تکیه کنیم زیرا بعض کلمات اززبانهای دیگر وارد شده ودرفارسی به جوری جا افتاده است هرکس معنی میداند درست میگوید بازهم نباید تاکیدکردکه حتما درست بگوید منظور مقصوداست که کم وبیش همه می فهمند. این وقت گذرانی است بسیارچیزهای جدید است که باید به دانش وفهم مردم اضافه کرد وقت خودراباابن مواردنباید گذرانید.
نه عزیزم
اگه همین کم کمکارو بی خیال شیم کم کمک چیزی از درستی زبون نمیمونه
به نظر من این گونه که ایرانی ها در زمان صحبت کردن از کلمات بیگانه و به خصوص انگلیسی استفاده می کنند و استفاده بیشتر ازکلمات انگلیسی را افتخار می دانند بعد از چند سال از زبان فارسی چیزی باقی نخواهد ماند.
آن یکی شیر است اندر بادیه
وآن دگر شیر است اندر بادیه
آن یکی شیر است کآدم میخورد
وآن دگر شیر است کآدم میخورد
شما همین که محبت کردین و این چند خط رو نوشتین ، توجیه بسیار عالی بود ..
ممنون از زحماتتون
بسیار نکته خوبی رو متذکر شدین ، مخصوصاً این روز ها که به شدت کلمات و عبارات اشتباه هم در محاوره و هم طرز نوشتاری ، زیاد به چشم میاد ( هم در نوشتار بنده )
درسته در زبان فارسی کلمات زیادی از عربی ، انگلیسی ، آلمانی ، فرانسه و حتی ترکی و … داره استفاده میشه اما باز هم نیم نگاهی به دستور زبان فارسی ( مخصوصاً در نوشتاری ) لازم ست ..
تشکر از سایت خوبتون
این نگاه یک نگاه مرتجعانه در زبان است. زبان پویاست
لطفا در مورد کلمه‌ی (یا کلمه) وبگاه توضیح بفرمایید. چون به نظر من اگه آرامگاه یعنی محل آرام گرفتن، پس وبسایت یعنی محل وب اگه محل وب کردن در نظر بگیریم، نباید صحیح باشه! شایدم الزامی به افزودن کلمه: کردن نیست.
با سلام و درود
میخواستم بدونم بکار بردن کلمه هایی مثل لَباس یا مَداد یا شانزده به جای لِباس ،مِداد،شونزده،در زبان گفتاری درسته ؟
سلام؛
لهجه درست می‌کند. شما می‌توانید استفاده کنید، می‌توانید نه. در اصل لهجه‌ها، گویش‌ها و زبان‌های جدید در طول زمان این‌گونه تشکیل میشوند.
سپاس
باسلام و احترام خدمت اساتید محترم
میخواستم بدونم که بکار بردن کلماتی مثل ،مَداد یا لَباس یا شانزده ،در زبان گفتاری درسته ؟
با درود به اساتید محترم،
ترکیبات محترمانه‌ای که همه بزرگواران در باره زبان فارسی بکار برده‌اید قابل تشکر است، ولیکن زبان فارسی را بایستی از ریشه در کتاب‌های مدارس تسحیح نموده تا بتوان لغتهای مشابه فارسی را حذف نمود.
تاسف در این است که بودجه‌ای قابل برای ترویج فرهنگ فارسی موجود نيست تا اساتید لایق زبان فارسی را در کتاب‌های درسی مدارس ترمیم نمایند.
با تشکر
آفرین
ولی
به تنهایی و تنها
پارسی نوشت
زیباترین
گسترده ترین
تواناترین
بهترین
آهنگین ترین
ریشه دارترین
و
هر آنچه خوبی است ، بهترینهای آنها ، دارنده اش پارسی است.
این نوشته
نه دروغ است
نه گزافه
و نه چیزهایی بدینسان
پس پاس بدارید … بهترین ها را
درود اقا رادمان ….ایولا
شما خودتون تصحیح رو با س نوشتین عزیز!
تسحیح درست نیست .
تصحیح درسته .
سلام متاسفانه برخی از مطالبتان ایراد دارد مثلا
تصفیه حساب یعنی صاف کردن حساب درست است نه تسویه حساب
من نمی دانم از کدام منبع مطالب فوق را نوشته اید
اصلا ترکیبی به نام تسویه حساب در زبان عربی کاربرد ندارد
برای اطلاع بیشتر به غلط ننویسیم دکتر نجفی رجوع شود
سپاس ایزد دانا را چراکه آدمیانی هنوز هستند که زبان و ادبیات کهن سرزمین ایران برایشان دارای ارزش و پاسداشت است
ممنون
اونی که من سرچ کرده بودم نبود
سدام خسته نباشین تلفظ کلمات مشاب چجوری است ما از کجا بفهمیم که کجا باید از کمله درست استفاده کنیم
به متنی که فرستاده اید ، کمی دقت کنید
سلام ،بسیار خوشحالم صحفه ای پیدا کردم که سعی دارند ،مردم درست حرف بزنند و درست بنویسند .
کلمهای که مدتهاست از جوونا میشنوم و متاسفانه گاهی از بزرگسالان ، و اون کلمه ” هستش ” ،هست.بیشتر شبیه اینه که جوونا وقتی میخوان ادبی حرف بزنن، زیاد از این “ش”در آخر “هست” استفاده میکنند.
دوستانی که در اینکار تجربه دارند،آیا راهی به نظرتون میرسه که ای کلمه اشتباه ،کم کم از ادبیات گفتاری جوونای نازنین ایرانی حذف بشه؟
با سلام،
این توضیح کامل تری در مورد موضوعیست که در بالا اشاره کردم و در ضمن امیدوارم اساتید زبان و ادبیات فارسی عنایت و وقت داشته باشند که به دیدگاه های مردم هم ،پاسخی هر چند کوتاه ارائه دهند.
مدت طولانی هست که جوونا ،به ویژه در شرایطی که تلاش دارند، با ادب جلوه کنند ( و البته تعدادی از بزرگسالان ) از کلمه ” هستش” استفاده میکنند
.مثال : این کتاب برای برادر من هستش ،
متاسفانه این چیزیه که هستش ،
و یا این اسناد متعلق به بانک دیگه ای هستش و بی شمار مثال دیگر.
و این درحالیست که به راحتی میتوانیم از “ه” استفاده کنیم مثل : این کتاب برادر منه ،یا “کتاب برادر من هست ”
مثل:متاسفانه این چیزیه که هست (یا وجود داره)
،یااین اسناد متعلق به بانک دیگه ایه،یا بانک دیگه ای هست
.بگذریم که ” است ” هم میتونه درست ترین انتخاب باشه ولی میفهمم که برای محاوره کمی زیادی فعل رو جدی میکنه ،علاوه بر اینکه باید کل جمله با همین زبان “کتابی”بیان بشه .
اما واقعیت اینه که بسیار زیاد تو صحبتها میشنوم ،و معدود دفعاتی که خواستم په دور از جمع به این اشتباه اشاره کنم و با کمال ادب ( تا حدی که از من بر اومده) با عکس العمل های ناخوشایند و توهین آمیز و در بهترین حالت ،با بی توجهی کامل مواجه شدم.
امیدوارم جوانان و برخی پزرگسالان با کمی دقت و تمرین این عادت اشتباه رو از محاوراتشون حذف کنند ،تا به مرور جزیی از کلمات فارسی نشه ،
مثل کلمه” پاچه خاری ” آقای قاسمخانی که در متون چاپ شده در کتابها و روزنامه ها و غیره ، به اشتباه ” پاچه خواری ” نوشته میشه از نویسندگانی که از انها توقع اشتباه نمیرود.
ممنون بابت اطلاعاتی که در اختیار گذاشتید
درود بر شما، ممنون بابت اطلاعاتتون.
اما یه مورد که توی مثالی که زدید بنده دیدم استفاده از کلمه “برای” جهت نسبت دادن اموالی به کسی بود
مثال: این کتاب برای دوست من است. آن لباس برای من است!!!
بنظر بنده خود این فاحش ترین اشتباه ادبیات فارسی هست! اصلاً کاربرد کلمه “برای” جای دیگست…
معنی جمله های بالا اینه که گویا تعدادی لباس سوغات آورده شده و چند نفر دارند برای بار اول مالکیت آن را تعیین میکنند که آن لباس برای من و این کتاب برای تو! با اینکه وقتی یه نفر میپرسه لباس روی صندلی مال کیست؟ من هم باید در پاسخ بگویم: آن لباس مال من است نه آن لباس برای من است!!!
سپاس فراوان
سلام علیکم
برای در فارسی مثل لام ملکیت در عربی است .
الکتاب لزید .
یعنی کتاب مال و حق و برای زید است .
مال عربی است، درست آن «از» است. این کتاب از من است (این نِبیگ/نِبی از من است)
سلام خسته نباشیدبنظرتون این جمله اشتباه است
لطفا شماهابه اصل قضیه بپرهیزید
بپردازیددرسته
ممنون کلمه ولکن
ولکن واژه ساختگی است. درست آن ولیک است که خلاصه می‌گوییم «ولی» که از و+لیک درست شده. خود لیک هم (بگفته دهخدا) همان بیک است که بمعنی «اما» باشد.
با سلام،واژه ی نکته فارسی است و جمع آن به صورت نکات اشتباه است و باید به صورت نکته ها جمع بسته شود.
واژه نکته عربی است و جمعی هم بر صیغه نکت ( به ضمه نون و فتحه کاف ) دارد .
من نفهمیدم یعنی به جای بالاخره که فارسیه و توی عربی معنی نمی باید بگیم سرانجام؟؟ یعنی چه
اینکه ک گفتند نباید واژگان پارسی را جدا کنیم اشتباست درحالیکه نوشتار شان هشتاد درصد تازی ست جداسازی کار سختی ست؟؟ میان اینهمه واژه بیگانه؟؟؟ وآن پارسی که کوروش را کورو وهاش میگویند آگاه نیستند که زبان اوستایی یا پهلوی دری نیست و ناهمسانیشان را نمی داند به این بهانه پروانه نداریم اینهمه پارسی را آلوده کنیم
درود اینکه دیدگاه نخستین مینوسد نمیتوان دوزبان را جداکرد مایه ی ریشخند است چراکه درهمان نوشتار به هشتاد درسد(صد)تازی سخنیدند و ناهمسانی پارسی اوستایی و دری نمیدانند که گویش کورو وهاش اوستایی ست و در زبان پارسی دری اینچنین گفته نمیشود سرشت پارسی را برهم چیدن و نام پارسی گویی را وسواس یا نادرست دانستن براستی که دشمنی با پارسیست
درود در پاسخ به نخستین دیدگاه هیچ برهان درستی ندیدم هشتاد درسد(صد) تازی می سخنند و میگویند نمیتوان دوزبان را جداکرد؟؟؟؟و یا سخت است.
گویش کورو وهاش که اوستایی است را با پارسی دری یکی میدانند مایه ریشخند است درحالیکه چنین نیست پارسی گویی دودلی یا وسواس و نادرست است سرشت پارسی را الوده کردن براستی که دشمنی با پارسیست