چیستی هکسره در فارسی نویسی
این روزها با فراگیری شبکه‌های مجازی، دیگر مانند گذشته نیست که اگر کسی دلش می‌خواست بنویسد ناچار به نوشتن کتاب و انتشار آن با کمک انتشارات باشد. هر شخصی با کمک یک تلفن همراه و یا رایانه قابلیت نوشتن دارد و می‌تواند هرآنچه دل تنگش می‌خواهد بگوید. این نوشتن می‌تواند برای او خوانندگانی فراهم آورد و کمک کند تا دیده شود. این موضوع از سویی مزایایی دارد؛ زیرا باعث شده است تا از هدر رفت کاغذ جلوگیری شود، امّا به همان اندازه هم آسیب‌رسان است. علت آسیب‌رسان بودن، این است که در نوشته‌های چاپی، انتشارات وظیفه ویراستاری و بازخوانی را بر عهده داشت و ایرادات نگارشی نویسنده را برطرف می‌کرد؛ ولی معمولاً افرادی که در شبکه‌های مجازی می‌نویسند، ویراستاری ندارند. همین موضوع باعث می‌شود تا درصورت پیدا شدن ایراد نگارشی در متنشان از سمت مخاطبانشان مورد قضاوت قرار گیرند. به عنوان مثال یکی از پرتکرارترین و رایج‌ترین ایرادات نویسندگان در شبکه‌های مجازی، عدم رعایت «هکسره» است. اگر که خدای ناکرده نویسنده این موضوع را رعایت نکند، با سیلی از نظرات حاوی «#هکسره» در بخش نظرات متنش از سمت کاربران مواجه می‌شود که رعایت نکردن این موضوع را به او به صورت طعنه‌وار یادآور می‌شوند. حال برای رعایت این موضوع باید چه کرد؟ چگونه می‌توان فهمید که «هکسره» چیست و در کجا می‌آید؟
اگر این متن را تا پایان آن بخوانید، مطمئن باشید شما دیگر مشکلی با هکسره را نخواهید داشت!
چه شد که سر و کله مشکلات هکسره پیدا شد؟
هکسره همیشه بود و سر و کله آن با پیدایش شبکه‌های اجتماعی پیدا نشده است. سر و کله هکسره در فارسی نویسی در جایی پیدا می‌شود که در نوشته نیاز به حرف E است و ما نمی دانیم که از بین «ه»و«ـِ» که کدام یکی را باید در جمله بیاوریم. هکسره بیشتر در تبدیل نوشتارهای رسمی به نوشتار محاوره‌ای سرو کله‌اش پیدا می‌شود. اصلاً این خود ما بودیم که آن را فراموش کردیم و شاید یادمان نیاد که چه زمانی آن را فراموش کردیم. وقتی که به کلاس دوّم ابتدایی رفتیم، به ما گفته شد که دیگر برای کلمات«ـَـِـُ» نگذاریم و این شاید شروع فراموشی درست نویسی ما بود. در ادامه عکسی از کتاب فارسی اوّل دبستان می‌بینید:
همانطور که در تصویر بالا دیدید، متن آن نوشتاری رسمی از فارسی اول ابتدایی است. این سه سطر را با غلط هکسره بنویسیم، باید به صورت زیر می‌نوشتیم:
دریا آرام است.
یک قایق رویه دریا است.
من دریایه آبی را دوست دارم.
در نمونه بالا فقط به بحث هکسره در میان جمله پرداختیم و دیدیم که چگونه ممکن است حتی در نوشتار رسمی هم این اشتباه اتفاق بیافتد. به طور مثال اگر بخواهیم همان خط اول نوشته، یعنی دریا آرام است را به صورت محاوره‌ای بنویسیم: ممکن است با اشتباه هکسره به این صورت بنویسیم:
«دریا آرام» که این موضوع اشتباه است؛ زیرا زمانی که در حال محاوره‌نویسی هستیم، باید به جای «است» پایان جمله «هکسره» بیاوریم که جمله صحیح «دریا آرامه» است.
اصلاً بگذارید حالا که تا اینجای متن آمده‌اید، چند فوت کوزه‌گری درست‌نویسی و رعایت هکسره را به شما بگوییم تا بهتر متوجه این موضوع شوید.
فوت‌های کوزه‌گری در مواجهه با هکسره
- وقتی در پایان جمله ای «است» قرار دارد، آن را در نوشتار محاوره‌ای به «ه» تبدیل کنید. به طور مثال: «خوب است» را به «خوبه».
«کافی است» را به «کافیه».
«تمیز است» را به «تمیزه».
- در ربط دادن موصوف به صفت از «ه» استفاده نکنید و به جایش از «ـِ» استفاده کنید. به طور مثال: «مداده نارنجی مریم شکست» «مدادِ نارنجی مریم شکست».
«غذایه مادرم روی گاز سوخت» «غذایِ مادرم روی گاز سوخت».
«میوه‌هایه باغه ما خیلی شیرینه» «میوه‌هایِ باغِ ما خیلی شیرینه».
- زمانی که انتهای کلمات به «و» ختم می شود باید در انتهای کلمه آخر«ئه» اضافه کنیم. به طور مثال: «سهیل شکموِ» «سهیل شکموئه».
«ریحانه راستگوِ» «ریحانه راستگوئه».
«گل یاس خوشبوِ» «گل یاس خوشبوئه».
- در انتهای جملات محاوره‌ای، معمولاً نیاز به «ه» است؛ به طور مثال:
«اون اصلا با من حرف نمیزنِ» «اون اصلاً با من حرف نمیزنه»
«ورزش برای سلامتی بدن لازمِ» «ورزش برای سلامتی بدن لازمه»
«این کوله‌پشتی مشکی خیلی گرونِ» «این کوله‌پشتی مشکی خیلی گرونه»
- وقتی که اسم یا چیزی را مخاطبمان می‌شناسد که به آن در فارسی «اسم معرفه» می‌گوییم، در میانه جمله می‌آید برای صحبت در مورد آن به جای «ـِ» باید از «ه» استفاده کنیم. به طور مثال:
«اون گلدونِ آبی ترک داره» «اون گلدونه آبی ترک دارد»
«اون درِ بالکن رو ببند» «اون دره بالکن رو ببند»
«اون دخترِ اکرم خیلی مهربونه» «اون دختره اکرم خیلی مهربونه»
امیدواریم با مطالعه این متن بتوانید نوشته‌هایتان را بهبود بخشید و مشکلات مواجهه با «هکسره» از این به بعد در نگارش متن‌هایتان ذهنتان را درگیر نکند. خوب است بدانید که برای داشتن متن و نوشته‌ای تآثیرگذار، فقط داشتن قلمی گیرا و متنی خلاقانه کافی نیست. یک متن خوب، متنی است که علاوه بر قلمی گیرا و متنی خلاقانه، نثری روان داشته باشد؛ در آن قوانین نگارشی و اصول صحیح فارسی نویسی رعایت شده باشد. اگر این موضوعات را رعایت کنید، مطمئن باشید نوشته‌هایتان روز به روز بهتر خواهد شد و مخاطب‌هایتان بیشتر تحت تآثیر نوشته‌هایتان قرار خواهند گرفت.
در آخر هم مجدداً یادآور می‌شویم که «هِکَسره» فراموش نشود 🙂
