هر شنبه با ترجمه: اشتباه‌های رایج در ترجمه
این هفته می‌خواهم پا را فراتر از بررسی شکل درست و نادرست واژگان و اصلاحات در ترجمه گذاشته و برخی اشتباه‌های رایج بین مترجم‌های مبتدی، و حتی گاهی مجرب، را در این مقاله بیاورم.
1. ترجمه واژه‌به‌واژه: ترجمه تحت‌اللفظی کلمات و عبارات شاید رایج‌ترین اشتباه مترجم‌های تازه‌کار باشد. یک مترجم کارکشته باید متن مبدا را بخواند، درک و تفسیر کند، و سپس مطابق با قواعد دستوری و نگارشی متن مقصد، آن را ترجمه نماید. زبان‌های مختلف قواعد دستوری و نحوی متفاوتی دارند و انتخاب واژگان و عبارات در زبان مقصد باید طبق همان قواعد انجام شود. بهترین روش برای اجتناب از این اشتباه در ترجمه فارسی به انگلیسی استفاده از فرهنگ‌های لغات تک‌زبانه به خصوص Oxford Collocation’s Dictionary است.
2. عدم رعایت سبک متن مبدا: یکی از مفاهیمی که به عنوان یک مترجم حرفه‌ای باید بدانید، سبک نگارشی متن مبدا (register) و لزوم رعایت آن در ترجمه است. بنابراین، اگر متن مبدا رسمی است، ترجمه شما نیز حتماً باید به زبان رسمی باشد و از کاربرد کلمات و اصطلاحات عامیانه در آن خودداری کنید. این اشتباه در ترجمه فارسی به انگلیسی بیشتر رخ می‌دهد. مثلاً، من در ارزیابی ترجمه‌ها بارها به کلماتی مانند thus و hence در نامه‌های کاملاً صمیمی و دوستانه برخورده‌ام که شکل رسمی کلماتی مانند so و therefore هستند. استفاده از اشکال اختصاری مانند I’m یا It’s در متون رسمی نیز از همین دسته اشتباهات است.
3. ترجمه بدون توجه به کاربرد ترجمه: یکی از نظریات مهمی که در مطالعات ترجمه مطرح می‌شود، نظریه اسکوپوس (Skopos theory) است که توسط زبان‌شناس آلمانی، هانس ورمیر، مطرح شده است. طبق این نظریه، مترجم باید به کاربرد متن مبدا و مقصد توجه داشته باشد. برای مثال، ترجمه متون حقوقی و قراردادها باید بسیار دقیق باشد، ولی در ترجمه کتابی که عموم مردم را مخاطب قرار داده است، باید شرایط اجتماعی و فرهنگی، سطح سواد، و انتظارات مخاطب مقصد را لحاظ کرد. به عبارت دیگر، اگر هدف از ترجمه ارائه یک متن روان و قابل‌فهم باشد، مترجم باید متن را به گونه‌ای بازنویسی و ارائه کند که مناسب مخاطب زبان مقصد با سطح دانش و شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص خود باشد. دستیابی به این هدف در ترجمه انگلیسی به فارسی عمدتاً نیازمند تفکیک جملات پیچیده‌تر و اعمال «تعدیلاتی» مانند استفاده از معادل‌های ساده‌تر و حتی گاهی حذف برخی واژگان و عبارات غیرقابل‌ترجمه است. بنابراین، ارتباط با کاربر و سوال درباره هدف از ترجمه یکی از مهم‌ترین کارهایی است که مترجم باید انجام دهد.
