هکسره چیست؟ چگونه به چاله هکسره نیوفتیم؟
اگر شما هم جزو فعالان فضای مجازی باشید احتمالاً تا به الان با پست‌ها و توییت‌هایی که درباره هکسره است مواجه شده‌اید. هکسره یکی از غلط‌های مصطلح بین مردم است که به وفور در نوشته‌های آن‌ها دیده می‌شود. هکسره یکی از علائم نگارشی است که معمولاً مردم طرز استفاده درست از آن را نمی‌دانند و به اشتباه از آن استفاده می‌کنند.
این تکواژ همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است حرف ه است که به جای کسره بکار می‌رود. آشنایی با چند تعریف مختلف و رعایت چند نکته باعث می‌شود که شما دیگر در رابطه با هکسره دچار اشتباه نشوید. در ادامه روش‌های تشخیص استفاده درست از هکسره به‌صورت کامل توضیح داده شده است.
هکسره چیست؟
دو تکواژ (–ِ) و ه که دارای شباهت آوایی بسیاری به هم هستند و معمولاً با هم اشتباه می‌شوند و شکل نگارشی اشتباهی به خود می‌گیرند. . به تکواژ ه که به‌جای حرف (–ِ) به کار می‌رود هکسره گفته می‌شود. بسیاری از مردم به دلیل عدم اطلاعات کافی از علائم‌نگارشی و شیوه درست استفاده از آن‌ها، به اشتباه آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. برای استفاده درست از هکسره باید به پنج نکته مختلف توجه داشت. این پنج نکته عبارت‌اند از:
- هکسره در کلمات موصوف و صفت و مضاف و مضاف‌الیه
- استفاده از تکواژ ه برای اسم‌هایی که معرفه هستند
- استفاده از تکواژ ه به جای فعل “است”
- استفاده از تکواژ ه در پایان جملات
- کلماتی که خود شامل حرف ه هستند
هکسره در کلمات موصوف و صفت و مضاف و مضاف‌الیه
زمانی‌که دو کلمه موصوف و صفت هستند و یا مضاف و مضاف‌الیه هستند، برای ربط دادن آن‌ها به یگدیگر باید از تکواژ (–ِ) استفاده شود. استفاده از تکواژ (ه) در این مورد کاملاً اشتباه است.
- درخت آلبالو (صحیح) درخته آلبالو (غلط)
- پلنگ زیبا (صحیح) پلنگه زیبا (غلط)
استفاده از تکواژ (ه) برای اسم‌هایی که معرفه هستند
کاربرد دیگر استفاده از هکسره مربوط به اسم‌های معرفه است. به اسم‌هایی معرفه گفته می‌شود که مخاطب آن‌ها را بشناسد. زمانی‌که در نوشته‌ها نویسنده می‌خواهد اشاره کند که کسی یا چیزی را می‌شناسد تکواژ (ه) را به آخر کلمات اضافه می‌کند. استفاده از تکواژ (–ِ) در این موارد کاملاً اشتباه است. برای درک بهتر این قضیه، به مثال‌های زیر توجه کنید.
- اون معلمه رو می‌شناسی؟ (صحیح) توضیح: در این جا اشاره به معلم خاصی است پس معلم معرفه است.
- اون معلمِ رو می‌شناسی؟ (غلط)
- با اون پسره تماس گرفتی؟ (درست) با اون پسرِ تماس گرفتی؟ (غلط)
استفاده از تکواژ (ه) به جای فعل “است”
در زبان محاوره فارسی، در بسیاری از موارد از تکواژ (ه) به جای فعلی است استفاده می‌شود. در این موارد استفاده از تکواژ (–ِ) کاملاً اشتباه است. در ادامه چند مثال مختلف برای درک بهتر این موضوع آورده شده است.
- هر چی علی بگه درسته (صحیح) هر چی علی بگه درستِ (غلط)
- این کیف سحره (صحیح) این کیف سحرِ (غلط)
- چرا در مدرسه خرابه؟ (درست) چرا در مدرسه خرابِ؟ (غلط)
- در دیزی بازه حیای گربه کجا رفته؟ (درست) در دیزی بازِ حیای گربه کجا رفتِ؟ (غلط)
استفاده از تکواژ (ه) در پایان جملات
در گفتار فارسی، معمولاً در انتهای جملات از تکواژ (ه) استفاده می‌کنیم. توجه داشته باشید که به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید در آخر جملات از تکواژ (–ِ) استفاده کنید زیرا جملات ناقص به نظر می‌رسند. در ادامه چند مثال از این مسئله آورده شده است.
- قیافش به این حرفا نمیخوره. (صحیح) قیافش به این حرفا نمیخورِ. (غلط)
- اون دست به غذا نمیزنه. (صحیح) اون دست به غذا نمیزنِ. (غلط)
کلماتی که خود شامل تکواژ (ه) هستند
در بسیاری از کلمات زبان فارسی، حرف (ه) اخرین بخش کلمه است. در بکار بردن این کلمات، شما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید به جای آخر کلمات از کسره استفاده کنید. همچنین برای ربط دادن این کلمات به کلمه بعدی نیز، نمی‌توانید از تکواژ (–ِ) استفاده کنید، زیرا استفاده از این تکواژ تلفظ کلمه را بسیار سخت می‌کند. برای ربط دادن کلماتی که آخر آن‌ها (ه) است به واژه بعدیشان، باید از تک واژه (ی) استفاده کنیم. در ادامه چند مثال برای درک بهتر این مسئله آورده شده است.
- اره‌ی آهنی (صحیح) ارِ اهنی (غلط)
- علی به مدرسه‌ی مادرش رفت. (صحیح) علی به مدرسهِ مادرش رفت. (غلط)
- مشهور ترین رودخانه‌ی این شهر (صحیح) مشهور ترین رودخانهِ این شهر (غلط)
نتیجه‌گیری
نوشتن به شکل محاوره یکی از شکل‌های نوشتاری زبان فارسی است که امروزه بیشتر از هر زمان دیگری به خصوص در شبکه‌های اجتمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از پرکاربردترین اشتباهات در این سبک نوشتار، استفاده غلط از هکسره است. خوشبختانه یادگیری قواعد مربوط به هکسر بسیار راحت است و شما می‌توانید با استفاده از پنج نکته‌ای که در این مقاله ذکر شد روش درست استفاده از این تکواژ را یاد بگیرید. استفاده صحیح از قواعد زبان فارسی و پرهیز ار غلط‌های نگارشی در نوشته‌های شما، باعث گیرایی بیشتر آن‌ها می‌شود.
